درمان اسهال – چگونه می توان بدون مراجعه به پزشک اسهال را درمان کرد؟

معصومه عسکریخرداد ۳۰, ۱۴۰۰آخرین به روز رسانی: تیر ۱۸, ۱۴۰۲

از آنجاییکه درمان اسهال به عامل ایجاد کننده آن بستگی دارد، یافتن علل و به دنبال آن درمان اسهال می تواند دشوار باشد. اسهال به مدفوع شل، آبکی و نرم همراه یا بدون نفخ، فشار و گرفتگی شکم گفته می شود.

اگر به همراه اسهال، علائمی مانند درد شدید شکم، تب، کم آبی بدن، خونریزی مقعدی، خواب آلودگی یا استفراغ را تجربه کردید، به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. زنان بارداری که دچار اسهال می شوند و یا بیماری های زمینه ای دارند نیز باید به پزشک مراجعه کنند.

خوشبختانه اسهال معمولا کوتاه مدت است و بیشتر از چند روز طول نمی کشد. اسهال طولانی مدت که هفته ها طول می کشد، معمولا نشان دهنده مشکل جدی است. اگر اسهال هفته ها یا بیشتر طول بکشد، ممکن است به یک بیماری مانند اختلال روده تحریک پذیر یا یک اختلال جدی تر مانند عفونت مداوم یا بیماری التهابی روده مبتلا باشید.

علل اسهال شامل عفونت های ویروسی و باکتریایی، انگلی، اختلالات روده یا بیماری هایی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، واکنش به داروها و عدم تحمل غذا می باشد. اصلی ترین علائم اسهال، مدفوع آبکی و شل است.

علائم اسهال کدامند؟

علائم و نشانه های مرتبط با اسهال ممکن است شامل موارد زیر باشند:

مدفوع شل و آبکی
گرفتگی شکم
درد شکم
تب
وجود خون در مدفوع
وجود مخاط در مدفوع
نفخ شکم
حالت تهوع
نیاز فوری به اجابت مزاج

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

افراد بزرگسال در صورت داشتن شرایط زیر باید به پزشک مراجعه کنند:

ادامه دار بودن اسهال بیش از چند روز
کم آبی بدن
درد شدید شکمی یا مقعدی
مدفوع خونی یا سیاه
تب بالای ۳۹ درجه سانتیگراد

در کودکان، به ویژه کودکان خردسال، اسهال می تواند به سرعت منجر به کم آبی بدن شود. اگر اسهال فرزند شما ظرف ۲۴ ساعت بهبود نیافت و در صورت همراه بودن اسهال با علائم زیر، با پزشک خود تماس بگیرید:

کم آبی بدن
تب بالای ۳۹ درجه سانتیگراد
مدفوع خونی یا سیاه

دلیل اسهال چیست؟

تعدادی از بیماری ها و شرایط می توانند باعث اسهال شوند، از جمله:

ویروس ها: ویروس هایی که می توانند موجب اسهال شوند شامل نوروواک ویروس، سیتومگالو ویروس و هپاتیت ویروسی هستند. روتاویروس دلیل شایع اسهال حاد کودکان است. ویروس عامل بیماری کرونا ویروس ۲۰۱۹ (COVID-19) نیز با علائم گوارشی، از جمله حالت تهوع، استفراغ و اسهال همراه است.
باکتری ها و انگل ها: غذا یا آب آلوده می تواند باکتری ها و انگلی ها را به بدن منتقل کند. هنگام مسافرت به کشورهای در حال توسعه، اسهال ناشی از باکتری و انگلی اغلب اسهال مسافرتی نامیده می شود. کلستریدیوم دیفیسیل نوع دیگری از باکتری است که می تواند باعث عفونت های جدی و اسهال شود و ممکن است پس از گذراندن یک دوره مصرف آنتی بیوتیک یا در طی بستری شدن بیمار در بیمارستان بروز کند.
داروها: بسیاری از داروها مانند آنتی بیوتیک ها می توانند موجب اسهال شوند. آنتی بیوتیک ها باکتری های خوب و بد را از بین می برند، که این امر می تواند تعادل طبیعی باکتری ها را در روده مختل کند. سایر داروهایی که موجب اسهال می شوند، داروهای فشار خون، داروهای ضد سرطانی، داروهای نقرس، داروهای کاهش وزن و آنتی اسیدها (به ویژه داروهای حاوی منیزیم) هستند.
عدم تحمل لاکتوز: لاکتوز قندی است که در شیر و سایر محصولات لبنی یافت می شود. افرادی که در هضم لاکتوز مشکل دارند پس از خوردن محصولات لبنی دچار اسهال می شوند. عدم تحمل لاکتوز می تواند با افزایش سن، افزایش یابد، زیرا سطح آنزیمی که به هضم لاکتوز بعد از دوران کودکی کمک می کند، افت می کند.
فروکتوز: فروکتوز قندی است که به طور طبیعی در میوه ها و عسل یافت می شود. این ماده بعضا به عنوان شیرین کننده به برخی نوشیدنی ها اضافه می شود. افرادی که در هضم فروکتوز مشکل دارند، می توانند به اسهال دچار شوند.
شیرین کننده های مصنوعی: سوربیتول و مانیتول، شیرین کننده های مصنوعی موجود در آدامس ها و سایر محصولات فاقد شکر، می توانند در برخی از افراد سالم موجب اسهال شوند.
عمل جراحی: جراحی های برداشتن قسمتی از شکم یا کیسه صفرا گاهی اوقات می توانند موجب اسهال شوند.
سایر اختلالات گوارشی: اختلالات یا بیماری ها روده ای از جمله بیماری التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، دیورتیکولیت، کولیت میکروسکوپی و بیماری سلیاک و سوء جذب (مشکل هضم برخی مواد مغذی)، علل غیر عفونی اسهال مزمن هستند. بسیاری از این اختلالات باعث می شود که اسهال زرد رنگ باشد.
سوء مصرف الکل: نوشیدن زیاد و اعتیاد به الکل ممکن است منجر به شل شدن مدفوع شود.
سوء مصرف ملین ها: یکی از بزرگترین دلایل اسهال، مصرف خودسرانه و بیش از حد ملین ها است.
دیابت: اسهال دیابتی می تواند از عوارض دیابت باشد.
شیمی درمانی: پرتودرمانی یا شیمی درمانی ممکن است باعث شل شدن مدفوع شود و اسهال ناشی از آن ممکن است تا سه هفته پس از پایان درمان ادامه یابد.
سرطان: برخی از سرطان ها به احتمال زیاد باعث اسهال می شوند، از جمله سندرم کارسینوئید، سرطان روده بزرگ، لنفوم، کارسینومای مدولاری تیروئید، سرطان لوزالمعده و فئوکروموسیتوما.
دویدن: دویدن می تواند باعث اسهال شود. این امر معمولا پس از طی مسافت های طولانی بیش از ۱۰ کیلومتر یا دویدن های سخت اتفاق می افتد.

عوارض ناشی از عدم درمان اسهال

اسهال می تواند موجب کم آبی بدن شود که در صورت عدم درمان ممکن است زندگی فرد را تهدید کند. کم آبی بدن به ویژه در کودکان، افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، خطرناک است.

اگر علائم کم آبی جدی دارید، به دنبال کمک پزشکی باشید.

علائم کمبود آب بدن در بزرگسالان

تشنگی بیش از حد
خشکی دهان یا پوست
ادرار کم یا نداشتن ادرار
ضعف، سرگیجه یا سبکی سر
خستگی
ادرار تیره رنگ

علائم کمبود آب در نوزادان و کودکان خردسال

عدم نیاز به تعویض پوشک بیش از ۳ ساعت
خشکی دهان و زبان
تب بالای ۳۹ درجه سانتیگراد
گریه بدون اشک
خواب آلودگی، عدم پاسخگویی یا تحریک پذیری
فرورفتگی شکم، چشم ها یا گونه ها

پیشگیری از اسهال

پیشگیری از اسهال ویروسی

دست های خود را بشویید تا از شیوع اسهال ویروسی جلوگیری کنید. برای اطمینان از شستن مناسب دست:

دستان خود را مرتبا بشویید: دستان خود را قبل و بعد از تهیه غذا، پس از دست زدن به گوشت نپخته، استفاده از توالت، تعویض پوشک، عطسه، سرفه و گرفتن بینی بشویید.
دستان خود را حداقل ۲۰ ثانیه با صابون تمیز کنید
هنگامی که امکان شستشو وجود ندارد از ضد عفونی کننده دست استفاده کنید: در مواقعی که به آب دسترسی ندارید، از ضد عفونی کننده الکلی استفاده کنید. از ضد عفونی کننده دست همانند لوسیون دست استفاده کنید و مطمئن شوید که جلو و پشت هر دو دست را پوشش می دهید. از محصولی استفاده کنید که حداقل حاوی ۶۰ درصد الکل باشد.

درمان اسهال با روش های خانگی

درمان اسهال در بزرگسالان

بزرگسالان برای جلوگیری از کم آبی بدن باید مایعات زیادی بنوشند.

جبران کم آبی (به دلیل اسهال) بسیار مهم است. از مصرف شیر خودداری کنید زیرا باعث بدتر شدن اسهال می شود. نوشیدنی های ورزشی می توانند مفید باشند زیرا علاوه بر تامین آب بدن، الکترولیت ها را به بدن باز می گردانند.

اگر بیمار قادر به خوردن غذا است، باید از مصرف غذاهای چرب خودداری کند. بزرگسالان، نوزادان و کودکان نوپا باید تشویق شوند تا رژیم “BRAT” (موز، برنج، سیب و نان تست) را دنبال کنند. رژیم BRAT (رژیم اسهال) ترکیبی از غذاهایی است که باید برای درمان اسهال مصرف شوند. اگر اسهال همراه با حالت تهوع است، از فرد بخواهید که یک تکه یخ بمکد تا حالت تهوع متوقف شود. پس از رفع اسهال، از مصرف نوشیدنی های الکلی و غذاهای پرادویه تا دو روز خودداری کنید.

اگر فردی به اسهال خفیف دچار است، می تواند فعالیت های معمول خود را ادامه دهد. با این حال، از ورزش شدید باید اجتناب شود زیرا ورزش، خطر کم آبی را افزایش می دهد.

اگر باردار هستید و اسهال دارید، برای جلوگیری از کمبود آب بدن، بدن خود را هیدراته کنید و در صورت ادامه دار بودن، به پزشک خود مراجعه کنید.

درمان اسهال در کودکان و خردسالان

کمبود آب در کودکان و خردسالان می تواند یک نگرانی بزرگ باشد. مدفوع شل در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند بیشتر از نوزادانی است که با شیر خشک تغذیه می شوند، بنابراین با پزشک خود در این باره مشورت کنید.

نوزادان و کودکان نوپا به دلیل افزایش خطر کم آبی، مشکلات ویژه ای دارند. محلول هایی مانند پدیالیت ممکن است گزینه مناسبی برای کودک باشند. این مایعات حاوی الکترولیت های ضروری از دست رفته در اثر اسهال هستند. هرگز از قرص های نمکی استفاده نکنید زیرا باعث بدتر شدن اسهال می شوند.

کودکانی که به طور مداوم دفع مدفوع به همراه تب یا استفراغ دارند باید در خانه بمانند و تا زمان برطرف شدن این علائم از رفتن به مدرسه و مهدکودک خودداری کنند. این امر به کودک امکان استراحت و بهبودی را می دهد و از قرار گرفتن سایر کودکان در معرض عفونت احتمالی جلوگیری می کند.

همانطور که قبلا ذکر شد، باید کودکان را به پیروی از رژیم BRAT (موز، برنج، سس سیب و نان تست) تشویق کرد. رژیم BRAT (رژیم اسهال) ترکیبی از غذاهایی است که دهه ها برای درمان اسهال مورد استفاده قرار گرفته است.

آیا مصرف گیاهان دارویی برای درمان اسهال بی خطر است؟

برگ های برخی از گیاهان حاوی تانن هستند که جزء داروهای درمان اسهال محسوب می شود. به خصوص برگ های شاه توت، بلوبری (ذغال اخته) و تمشک وقتی به عنوان چای مصرف می شوند، می توانند به رفع اسهال کمک کنند.

به نکته های زیر توجه کنید:

بلوبری تازه مصرف نکنید زیرا ممکن است اسهال را بدتر کند.
اگر باردار هستید از مصرف دوزهای بالای تانن خودداری کنید.
چای بابونه همچنین ممکن است برای درمان اسهال مفید باشد.

توجه: از نظر علمی اثربخشی هومیوپاتی، گیاهان دارویی، مکمل های غذایی و تغذیه ای، طب فشاری، رایحه درمانی و سایر روش های جایگزین یا مکمل، برای درمان، پیشگیری یا بهبود بیماری اثبات نشده است. همیشه احتمال بروز عوارض جانبی و تداخل جدی با داروهای تجویز شده و بدون نسخه (OTC) وجود دارد. در مورد مصرف هر داروی تجویز شده، داروهای OTC، ویتامین و مکمل ها، قبل از مصرف به دنبال مشاوره پزشکی باشید.

لیست داروهای بدون نیاز به نسخه (OTC) برای درمان اسهال

استفاده از داروها برای کاهش حرکات روده اگرچه بحث برانگیز است اما ممکن است به خلاص شدن از اسهال کمک کند. این داروها حرکت روده را کند کرده و علائم اسهال را متوقف می کنند. این داروها شامل لوپرامید (Imodium) و بیسموت ساب سالسیلات هستند. چنین داروهایی برای نوزادان و کودکان زیر ۵ سال توصیه نمی شود.

در بزرگسالان سالمی که اسهال شدید ندارند، لوپرامید احتمالا بی خطر است.

ساب سولسیلات بیسموت نیز برای درمان اسهال مفید است و ممکن است در صورت همراه بودن اسهال با استفراغ از لوپرامید موثرتر باشد. بزرگسالان مبتلا به سایر مشکلات جدی پزشکی و افرادی که اسهال شدید دارند (تب شدید، درد شکم یا مدفوع خونی) قبل از استفاده از هر دو دارو باید به پزشک مراجعه کنند.