کم آبی بدن – علائم کم آبی بدن چیست و چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
کم آبی بدن زمانی اتفاق می‌افتد که بدن بیشتر از مقداری که مصرف می‌کند مایعات از دست دهد، و آب و سایر مایعات کافی برای انجام عملکردهای طبیعی خود نداشته باشد. اگر مایعات از دست رفته را جایگزین نکنید، دچار کم آبی می شوید.
هر فردی ممکن است دچار کم آبی شود، اما این وضعیت به ویژه برای کودکان خردسال و افراد مسن خطرناک است.
شایع ترین علت کم آبی بدن در کودکان خردسال اسهال شدید و استفراغ است. افراد مسن به طور طبیعی حجم کمتری آب در بدن خود دارند و ممکن است بیماری یا مصرف برخی داروها خطر کم آبی بدن را افزایش دهد.
این بدان معناست که حتی بیماری‌های جزئی، مانند عفونت‌هایی که روی ریه‌ها یا مثانه تاثیر می‌گذارند، می‌توانند منجر به کم‌آبی بدن در افراد مسن شود.
اگر در هوای گرم به اندازه کافی آب ننوشید، به خصوص اگر ورزش می کنید، کم آبی ممکن است در هر گروه سنی رخ دهد.
معمولا می‌توانید کم‌آبی خفیف تا متوسط را با نوشیدن مایعات بیشتر برطرف کنید، اما کم‌آبی شدید نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.
بخوانید: درمان اسهال – چگونه می توان بدون مراجعه به پزشک اسهال را درمان کرد؟
علائم کم آبی بدن
تشنگی، همیشه یک شاخص اولیه قابل اعتماد برای نیاز بدن به آب نیست. بسیاری از افراد، به ویژه افراد مسن، تا زمانی که آب بدنشان کم نشده باشد، احساس تشنگی نمی کنند. به همین دلیل افزایش مصرف آب در هوای گرم یا زمانی که بیمار هستید بسیار مهم است.
علائم و نشانه های کم آبی بدن نیز ممکن است بر اساس سن متفاوت باشد.
بخوانید: علت احساس تشنگی مداوم – ۱۰ دلیل غیر منتظره برای اینکه شما همیشه تشنه هستید
علائم کم آبی بدن در نوزاد یا کودک خردسال
- خشکی دهان و زبان
- اشک نریختن هنگام گریه
- خیس نبودن پوشک به مدت سه ساعت
- چشم ها و گونه های فرو رفته
- نقطه نرم فرورفته در بالای جمجمه
- بی حالی یا تحریک پذیری
علائم کم آبی بدن در افراد بالغ
- تشنگی شدید
- کم بودن دفعات تخلیه ادرار
- ادرار تیره رنگ
- خستگی
- سرگیجه
- گیجی
بخوانید: دلایل خستگی دائمی- چرا پس از بیدار شدن از خواب همچنان خسته هستیم؟
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن علائم زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
- داشتن اسهال به مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر
- تحریک پذیری یا بی حوصله و خواب آلودگی یا تحرک کمتر از حد معمول
- مدفوع خونی یا سیاه
چه عواملی موجب کم آبی بدن می شود؟
گاهی اوقات کم آبی بدن به دلایل ساده ای رخ می دهد. فرد به دلیل بیماری، مشغله، عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم هنگام مسافرت، پیاده روی یا کمپینگ، به مقدار کافی آب و مایعات مصرف نمی کند.
سایر علل کم آبی بدن عبارتند از:
- اسهال شدید و حاد: اسهالی که به طور ناگهانی و شدید رخ می دهد و می تواند باعث از دست دادن شدید آب و الکترولیت ها در مدت زمان کوتاهی شود. اگر همراه با اسهال، استفراغ داشته باشید، مایعات و مواد معدنی بیشتری از دست می دهید.
- تب: به طور کلی، هر چه تب بیشتر باشد، ممکن است دچار کم آبی بیشتری شوید. اگر علاوه بر اسهال و استفراغ تب داشته باشید، مشکل بدتر می شود.
- تعرق مفرط: وقتی عرق می کنید آب بدن خود را از دست می دهید. اگر فعالیت شدید انجام دهید و در طول مسیر مایعات را جایگزین نکنید، ممکن است دچار کم آبی بدن شوید. هوای گرم و مرطوب میزان تعریق و مقدار مایعات از دست رفته را افزایش می دهد.
- افزایش ادرار: افزایش ادرار ممکن است به دلیل دیابت تشخیص داده نشده یا کنترل نشده باشد. برخی از داروها، مانند دیورتیک ها و برخی از داروهای فشار خون نیز می توانند منجر به کم آبی بدن شوند، زیرا باعث ادرار بیشتر می شوند.
بخوانید: عرق کردن زیاد نشانه چیست و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
عوامل خطر
هر کسی ممکن است دچار کم آبی بدن شود، اما برخی افراد در معرض خطر بیشتری هستند:
- نوزادان و کودکان: بیشترین گروهی که اسهال و استفراغ شدید را تجربه می کنند، نوزادان و کودکان هستند.
- افراد مسن: با افزایش سن، ذخیره مایعات بدن کمتر شده و توانایی در حفظ آب کاهش می یابد و حس تشنگی کمتر می شود. این مشکلات با بیماری های مزمن مانند دیابت و زوال عقل و استفاده از برخی داروها تشدید می شود.
- افراد مبتلا به بیماری های مزمن: ابتلا به دیابت کنترل نشده یا درمان نشده فرد را در معرض خطر کم آبی قرار می دهد. بیماری کلیوی نیز مانند داروهایی که ادرار را افزایش می دهند، خطر کم آبی را افزایش می دهد. حتی سرماخوردگی یا گلودرد شما را مستعد کم آبی می‌کند، زیرا در هنگام بیماری کمتر تمایل به خوردن یا نوشیدن دارید.
- افرادی که بیرون کار می کنند یا ورزش می کنند: هنگامی که هوا گرم و مرطوب است، خطر کم آبی بدن و گرمازدگی افزایش می یابد. به این دلیل که وقتی هوا مرطوب است، عرق نمی تواند به سرعت معمول تبخیر شده و بدن را خنک کند و این می تواند منجر به افزایش دمای بدن و نیاز به مایعات بیشتر شود.
عوارض کم آبی بر بدن
کم آبی می تواند منجر به عوارض جدی شود، از جمله:
- آسیب گرمایی: اگر هنگام ورزش شدید و تعریق شدید مایعات کافی ننوشید، ممکن است بسته به شدت کم آبی دچار واکنش های جدی و خطرناک شوید.
- مشکلات ادراری و کلیوی: کم آبی طولانی یا مکرر می تواند باعث عفونت مجاری ادرار، سنگ کلیه و حتی نارسایی کلیه شود.
- تشنج: الکترولیت ها، مانند پتاسیم و سدیم، به انتقال سیگنال های الکتریکی از سلولی به سلول دیگر کمک می کنند. اگر الکترولیت‌های بدن از تعادل خارج شوند، پیام‌های الکتریکی طبیعی ممکن است با هم مخلوط شوند، که می‌تواند منجر به انقباضات غیرارادی عضلات و گاهی اوقات به از دست دادن هوشیاری شود.
- کاهش ناگهانی حجم خون موثر (شوک هیپوولمیک): این یکی از جدی ترین و گاهی تهدیدکننده ترین عوارض کم آبی بدن است و زمانی اتفاق می افتد که حجم کم خون باعث افت فشار خون و کاهش میزان اکسیژن در بدن شود.
بخوانید: بیماری کلیوی چیست؟ علائم و دلایل آن کدامند؟
چگونه می توان از کم آبی و عوارض آن پیشگیری کرد؟
برای جلوگیری از کم آبی بدن، مایعات فراوان بنوشید و غذاهای آبدار مانند میوه ها و سبزیجات مصرف کنید.
افراد ممکن است در شرایط مختلف نیاز به مصرف مایعات بیشتری داشته باشند. از جمله:
- استفراغ یا اسهال: اگر کودک شما استفراغ یا اسهال دارد، با بروز اولین علائم، شروع به دادن آب اضافی یا محلول آبرسانی خوراکی کنید. صبر نکنید تا کم آبی رخ دهد.
- تمرین های ورزشی دشوار: به طور کلی، بهتر است از روز قبل از ورزش آبرسانی را شروع کنید. مقدار زیادی ادرار شفاف و رقیق نشانه خوبی است که شما به خوبی هیدراته شده اید. در طول فعالیت، مایعات را در فواصل منظم مصرف کنید و بعد از اتمام کار به نوشیدن آب یا مایعات دیگر ادامه دهید.
- هوای سرد یا گرم: شما باید در هوای گرم یا مرطوب آب بیشتری بنوشید تا به کاهش دمای بدن و جایگزینی آنچه که از طریق تعریق از دست می دهید، کمک کند. همچنین ممکن است در هوای سرد برای مقابله با کمبود رطوبت در هوا، به ویژه در ارتفاعات بالاتر، به آب اضافی نیاز داشته باشید.
- بیماری: افراد مسن معمولا در طول بیماری های جزئی مانند آنفولانزا، برونشیت یا عفونت مثانه دچار کم آبی می شوند. حتما مایعات اضافی بنوشید.
منبع: mayoclinic
