دیابت نوع 2 چیست؟ علائم، عوارض و راهکارهای پیشگری از آن کدامند؟
دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن است که بر نحوه متابولیسم قند (گلوکز) در بدن تاثیر می گذارد. گلوکز، منبع مهم سوخت برای بدن است.
در دیابت نوع ۲، بدن یا در برابر اثرات انسولین مقاومت می کند، یا انسولین کافی برای حفظ سطح طبیعی گلوکز تولید نمی کند. انسولین هورمونی است که حرکت قند را به داخل سلول ها تنظیم می کند.
دیابت نوع ۲ قبلا به عنوان دیابت بزرگسالان شناخته می شد، اما امروزه کودکان بیشتری با این اختلال تشخیص داده می شوند که احتمالا به دلیل افزایش چاقی در کودکان است. هیچ درمانی برای دیابت نوع ۲ وجود ندارد، اما کاهش وزن، خوب غذا خوردن و ورزش می تواند به مدیریت آن کمک کند. اگر رژیم و ورزش برای کنترل خوب قند خون کافی نباشد، ممکن است فرد به داروهای دیابت یا انسولین درمانی نیز نیاز داشته باشد.
علائم دیابت نوع ۲ کدامند؟
علائم و نشانه های دیابت نوع ۲ اغلب به آرامی ایجاد می شوند. در واقع، فرد می تواند سال ها به دیابت نوع ۲ مبتلا باشد و آن را تشخیص ندهد. علائم دیابت نوع ۲ عبارتند از:
- افزایش تشنگی
- تکرر ادرار
- افزایش گرسنگی
- لاغری ناخواسته
- خستگی
- تاری دید
- زخم هایی که آرام خوب می شوند
- عفونت های مکرر
- وجود تیرگی پوست، معمولا در زیر بغل و گردن
دلایل ایجاد دیابت نوع ۲ کدامند؟
دیابت نوع ۲ زمانی ایجاد می شود که بدن در برابر انسولین مقاوم شود یا پانکراس قادر به تولید انسولین کافی نباشد. اینکه چرا این اتفاق رخ می دهد دقیقا شناخته شده نیست. اما به نظر می رسد ژنتیک و عوامل محیطی مانند اضافه وزن و تحرک کم از عوامل موثر در بروز دیابت نوع ۲ هستند.
انسولین چگونه کار می کند؟
انسولین هورمونی است که از غده واقع در پشت و زیر معده (لوزالمعده) ترشح می شود.
- لوزالمعده انسولین را در جریان خون ترشح می کند.
- انسولین در گردش خون موجب ورود قند به سلول ها می شود.
- انسولین میزان قند موجود در جریان خون را کاهش می دهد.
- با پایین آمدن سطح قند خون، ترشح انسولین از پانکراس نیز کاهش می یابد.
نقش گلوکز
گلوکز (نوعی قند) منبع اصلی انرژی برای سلول های عضلات و سایر بافت ها است.
- گلوکز از دو منبع اصلی تامین می شود: غذا و کبد.
- قند در جریان خون، جایی که با کمک انسولین وارد سلول می شود، جذب می شود.
- کبد گلوکز را ذخیره و تولید می کند.
- هنگامی که سطح گلوکز پایین است، مانند زمانی که برای مدتی غذا نخورده اید، کبد گلیکوژن ذخیره شده را به گلوکز تجزیه می کند تا سطح گلوکز را در یک حد طبیعی نگه دارد.
در دیابت نوع ۲، این روند به خوبی کار نمی کند. قند به جای اینکه در سلول های فرد حرکت کند، در جریان خون جمع می شود. با افزایش سطح قند خون، سلول های بتای تولید کننده انسولین در لوزالمعده، انسولین بیشتری آزاد می کنند، اما در نهایت این سلول ها دچار نقص شده و نمی توانند انسولین کافی برای پاسخگویی به خواسته های بدن بسازند.
این امر در دیابت نوع ۱ بسیار کمتر رایج است. در دیابت نوع ۱ سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول های بتا را از بین می برد و بدن دچار کمبود انسولین می شود.
عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع ۲
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهند عبارتند از:
- اضافه وزن: اضافه وزن عامل اصلی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ است. با این وجود برای ابتلا به دیابت نوع ۲ نیازی به اضافه وزن نیست.
- توزیع چربی: اگر چربی در بدن فرد به جای لگن و ران، عمدتا در ناحیه شکم ذخیره می شود، خطر دیابت نوع ۲ بیشتر است. اگر دور کمر در مردان بالای ۱۰۱.۶ سانتی متر یا در زنان بیشتر از ۸۸.۹ سانتی متر باشد، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ افزایش می یابد.
- عدم فعالیت: هرچه فعالیت فرد کمتر باشد، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ بیشتر می شود. فعالیت بدنی به شما در کنترل وزن، مصرف گلوکز به عنوان منبع انرژی و حساسیت سلول ها نسبت به انسولین کمک می کند.
- سابقه خانوادگی: اگر والدین یا خواهر و برادر شما به دیابت نوع ۲ مبتلا باشند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ افزایش می یابد.
- نژاد یا قومیت: اگرچه دلیل آن مشخص نیست، اما افراد خاصی، از جمله سیاه پوستان، اسپانیایی تبارها، سرخ پوستان آمریکایی و آمریکایی آسیایی ها، در معرض خطر بیشتری هستند.
- سن: خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ با افزایش سن، به ویژه پس از ۴۵ سالگی افزایش می یابد. این امر احتمالا به این دلیل است که افراد تحرک کمتری دارند، توده عضلانی خود را از دست می دهند و با افزایش سن، وزن می گیرند. اما دیابت نوع ۲ در بین کودکان، نوجوانان و بزرگسالان نیز به طرز چشمگیری افزایش یافته است.
- پیش دیابت: پیش دیابت وضعیتی است که در آن سطح قند خون فرد بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه کافی بالا نیست تا در دسته دیابت قرار گیرد. بدون درمان، پیش دیابت اغلب به دیابت نوع ۲ تبدیل می شود.
- دیابت بارداری: اگر هنگام بارداری به دیابت بارداری مبتلا شده اید، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ افزایش می یابد. اگر نوزادی با وزن بیش از ۴ کیلوگرم به دنیا آورده اید، در معرض خطر دیابت نوع ۲ نیز هستید.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک: برای زنان، داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک (یک بیماری شایع که با قاعدگی نامنظم، رشد بیش از حد مو و چاقی مشخص می شود) خطر دیابت را افزایش می دهد.
- مناطقی از پوست تیره معمولا در زیر بغل و گردن: این وضعیت اغلب نشان دهنده مقاومت به انسولین است.
عوارض دیابت نوع ۲
به راحتی می توان دیابت نوع ۲ را نادیده گرفت، به ویژه در مراحل اولیه که علائمی احساس نمی شود. اما دیابت بسیاری از اعضای اصلی بدن، از جمله قلب، رگ های خونی، اعصاب، چشم ها و کلیه ها را تحت تاثیر قرار می دهد. کنترل سطح قند خون می تواند به جلوگیری از این عوارض کمک کند.
اگرچه عوارض طولانی مدت دیابت به تدریج ایجاد می شود، اما در نهایت می تواند ناتوان کننده یا حتی برای زندگی فرد تهدید کننده باشد. برخی از عوارض احتمالی دیابت عبارتند از:
- بیماری قلب و عروق خونی: دیابت به طور چشمگیری خطر بیماری های قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا و باریک شدن رگ های خونی (تصلب شرایین) را افزایش می دهد.
- آسیب عصبی (نوروپاتی): قند اضافی می تواند باعث گزگز، بی حسی، سوزش یا درد شود که معمولا از نوک انگشتان پا یا انگشتان دست شروع می شود و به تدریج به سمت بالا گسترش می یابد. در نهایت، ممکن است احساس فرد در اندام آسیب دیده از بین برود.
- آسیب به اعصابی که هضم غذا را کنترل می کنند می تواند باعث مشکلات تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست شود. همچنین برای مردان، ممکن است موجب اختلال نعوظ شود.
- آسیب کلیه: دیابت گاهی اوقات می تواند منجر به نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی شود، و ممکن است به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشد.
- آسیب دیدگی چشم: دیابت خطر بیماری های جدی چشم مانند آب مروارید و گلوکوم را افزایش می دهد و ممکن است به عروق خونی شبکیه آسیب برساند و به طور بالقوه منجر به کوری شود.
- کُند بودن بهبودی: در صورت عدم درمان، بریدگی ها و تاول ها می توانند به عفونت های جدی تبدیل شوند، که ممکن است به خوبی درمان نشوند. برای مثال آسیب شدید به پا ممکن است به قطع انگشت پا، مچ پا یا کل پا نیاز داشته باشد.
- اختلال شنوایی: مشکلات شنوایی بیشتر در افراد دیابتی دیده می شود.
- مشکلات پوستی: دیابت ممکن است شما را مستعد ابتلا به مشکلات پوستی، از جمله عفونت های باکتریایی و قارچی کند.
- آپنه خواب: آپنه انسدادی خواب در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ معمول است. چاقی ممکن است عامل اصلی در بروز هر دو بیماری باشد. درمان آپنه خواب ممکن است فشار خون شما را کاهش دهد و احساس آرامش بیشتری در شما ایجاد کند، اما مشخص نیست که به بهبود کنترل قند خون کمک می کند یا خیر.
- بیماری آلزایمر: به نظر می رسد دیابت نوع ۲ خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می دهد، با این حال دلیل آن مشخص نیست. هرچه کنترل قند خون شما بدتر باشد، به نظر می رسد خطر بیشتر باشد.
پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲
انتخاب سبک زندگی سالم می تواند به پیشگیری از دیابت نوع ۲ کمک کند، حتی اگر سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲ داشته باشید. اگر قبلا دیابت در شما تشخیص داده شد، می توانید برای پیشگیری از عوارض آن، سبک زندگی سالمی داشته باشید. اگر به دیابت مبتلا هستید، تغییر در سبک زندگی می تواند روند پیشرفت دیابت را کند یا متوقف کند.
سبک زندگی سالم شامل موارد زیر است:
خوردن غذاهای سالم: غذاهای کم چربی و کم کالری با فیبر بیشتری را انتخاب کنید. روی میوه ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید.
فعالیت بدنی: روزانه حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط، یا ۱۵ تا ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی با شدت بالا، داشته باشید. روزانه پیاده روی تند انجام دهید. دوچرخه سواری کنید.
کاهش وزن: اگر اضافه وزن دارید، از دست دادن ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن می تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد. برای اینکه وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید، روی تغییرات دائمی در عادات غذایی و ورزشی تمرکز کنید. با یادآوری فواید کاهش وزن مانند داشتن قلب سالم، انرژی بیشتر و بهبود عزت نفس، به خود انگیزه دهید.
از کم تحرکی به مدت طولانی اجتناب کنید: بی حرکت نشستن به مدت طولانی می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد. سعی کنید هر ۳۰ دقیقه بلند شوید و حداقل برای چند دقیقه حرکت کنید.
گاهی اوقات می توان از داروها نیز کمک گرفت. متفورمین (گلوکوفاژ ، گلومزا ، دیگران)، یک داروی خوراکی دیابت، ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد. اما حتی در صورت مصرف دارو، انتخاب سبک زندگی سالم برای پیشگیری یا مدیریت دیابت ضروری است.
منبع
