آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) چیست؟ راهکارهای تشخیص و مدیریت آن کدامند؟
آپنه انسدادی خواب، یک اختلال خواب جدی است که باعث می شود تنفس به طور مکرر در هنگام خواب متوقف شده و دوباره شروع شود. انواع مختلفی از آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) وجود دارند، اما شایع ترین نوع آن، آپنه انسدادی خواب است. این نوع آپنه، هنگامی اتفاق می افتد که عضلات گلو به طور متناوب شل شده و راه هوایی را در هنگام خواب مسدود کنند. یک علامت قابل توجه از آپنه انسدادی خواب، خروپف است.
درمان های زیادی برای آپنه خواب وجود دارند. یک روش درمانی، شامل استفاده از دستگاهی است که از فشار مثبت برای باز نگه داشتن راه هوایی هنگام خواب استفاده می کند. گزینه دیگر یک دهان بند است که در هنگام خواب فک پایین را بسته نگه می دارد. در بعضی موارد، جراحی نیز می تواند یک گزینه باشد.
علائم آپنه خواب کدامند؟
علائم و نشانه ها شامل موارد زیر می باشند:
- خواب آلودگی مفرط در طول روز
- خروپف بلند
- متوقف شدن تنفس در هنگام خواب
- بیداری های ناگهانی همراه با احساس خفگی یا نفس نفس زدن
- بیدار شدن با خشکی دهان یا گلو درد
- سردرد صبحگاهی
- مشکل در تمرکز در طول روز
- تجربه تغییرات خلقی، مانند افسردگی یا تحریک پذیری
- فشار خون بالا
- تعریق شبانه
- کاهش میل جنسی
انواع آپنه خواب کدامند؟
- آپنه انسدادی خواب(OSA)؛ زمانی اتفاق می افتد که راه هوایی پشت گلو از نظر فیزیکی مسدود شود. این انسداد باعث قطع موقتی تنفس می شود.
- آپنه خواب مرکزی (CSA)؛ زمانی اتفاق می افتد که مشکلی در سیستم مغز برای کنترل عضلات درگیر در تنفس وجود داشته باشد که منجر به تنفس کُند و کم عمق می شود.
- آپنه خواب مختلط؛ زمانی اتفاق می افتد که فرد همزمان OSA و CSA داشته باشد و از آن به عنوان آپنه خواب مختلط یا آپنه خواب پیچیده یاد می شود.
از آنجا که علل بروز هر یک از انواع آپنه خواب متفاوت است، تفاوت های مهمی در علائم و درمان OSA و CSA وجود دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت تجربه و مشاهده علائم زیر در خود یا اطرافیانتان، با یک متخصص مشورت کنید:
- آنقدر خروپف می کنید که خوابِ شما یا دیگران مختل می شود
- بیدار شدن از خواب با احساس خفگی یا نفس نفس زدن
- مکث های متناوب در تنفس هنگام خواب
- خواب آلودگی بیش از حد در طول روز، که ممکن است باعث خوابیدن در هنگام کار، تماشای تلویزیون یا حتی رانندگی شود
ممکن است بسیاری از افراد، خروپف را به عنوان نشانه ای جدی تصور نکنند. البته هرکسی که در خواب خروپف می کند دچار آپنه خواب نیست.
در صورت خروپف کردن با صدای بلند، به خصوص خروپفی که با دوره های سکوت همراه است، حتما با پزشک خود صحبت کنید. در آپنه انسدادی خواب، خروپف معمولا هنگام خوابیدن به پشت، بلندتر است و وقتی به پهلو می چرخید آرام می شود.
با پزشک خود در مورد هر گونه مشکل خواب که باعث خستگی مزمن، خواب آلودگی و تحریک پذیری شما می شود، مشورت کنید. خواب آلودگی بیش از حد در طول روز ممکن است به دلیل اختلالات دیگری مانند نارکولپسی یا حمله خواب (به خواب رفتن ناگهانی و غیر قابل کنترل درهر زمان و هرمکان) باشد.
علت آپنه خواب چیست؟
آپنه خواب هنگامی رخ می دهد که عضلات پشت گلو بیش از حد شل شوند و امکان تنفس طبیعی را فراهم نکنند. این عضلات از ساختارهایی از جمله کام نرم، زبان کوچک، لوزه ها و زبان، پشتیبانی می کنند.
هنگامی که عضلات شل می شوند، با تنفس، راه هوایی باریک یا بسته می شود و ممکن است به مدت ۱۰ ثانیه یا بیشتر تنفس قطع شود. این امر ممکن است سطح اکسیژن را در خون کاهش دهد و موجب تجمع دی اکسید کربن شود.
مغز، این اختلال در تنفس را حس می کند و برای مدت کوتاهی فرد را از خواب بیدار می کند تا بتواند راه تنفسی خود را دوباره باز کند. این بیداری معمولا آنقدر مختصر است که فرد آن را به خاطر نمی آورد.
فرد ممکن است با تنگی نفس، سریعا، با یک یا دو نفس عمیق از خواب بیدار شود.
این الگو می تواند در تمام طول شب، در هر ساعت، ۵ تا ۳۰ بار یا بیشتر تکرار شود. این اختلالات توانایی فرد در رسیدن به مراحل خواب عمیق و آرام را کاهش می دهد و احتمالا در ساعات بیداری احساس خواب آلودگی خواهد کرد.
افراد مبتلا به وقفه تنفسی در خواب ممکن است از قطع شدن خواب آگاهی نداشته باشند. در واقع، بسیاری از افراد مبتلا به این نوع آپنه خواب فکر می کنند که تمام شب را خوب می خوابند.
عوامل و فاکتورهای خطر آپنه خواب کدامند؟
هر کسی می تواند به آپنه انسدادی خواب مبتلا شود. با این حال، عوامل خاصی فرد را در معرض خطر بیشتری قرار می دهند، از جمله:
- اضافه وزن: بیشتر افراد مبتلا به آپنه خواب، دچار اضافه وزن هستند. رسوبات چربی در اطراف مسیر هوایی فوقانی ممکن است مانع تنفس شود. بیماری هایی که با چاقی همراه هستند، مانند کم کاری تیروئید و سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز می توانند موجب این بیماری شوند.
با این حال، همه مبتلایان به آپنه انسدادی خواب دچار اضافه وزن نیستند و افراد لاغر نیز می توانند به این اختلال مبتلا شوند.
- راه هوایی باریک: ممکن است راه هوایی باریک، طبیعی و ارثی باشد یا ممکن است لوزه ها یا آدنوئیدهای فرد بزرگ شوند، که می توانند راه هوایی را مسدود کنند.
- فشار خون بالا: این اختلال خواب در افراد مبتلا به فشار خون بالا نسبتا شایع است.
- گرفتگی مزمن بینی: آپنه انسدادی خواب در کسانی که شبانه گرفتگی مداوم بینی دارند، بدون توجه به علت، دو برابر بیشتر اتفاق می افتد. این امر ممکن است به دلیل مجاری تنفسی باریک باشد.
- سیگار کشیدن: افرادی که سیگار می کشند بیشتر دچار آپنه می شوند.
- دیابت: آپنه انسدادی خواب ممکن است در افراد دیابتی بیشتر باشد.
- جنسیت: به طور کلی، مردان دو برابر زنان یائسه، دچار آپنه خواب می شوند. فراوانی این بیماری در زنان پس از یائسگی افزایش می یابد.
- سابقه خانوادگی: اگر اعضای خانواده تان به آپنه انسدادی خواب مبتلا هستند، ممکن است در معرض خطر بیشتری باشید.
- آسم: تحقیقات نشان داده اند که ارتباطی بین آسم و خطر آپنه انسدادی خواب وجود دارد.
عوارض ناشی از وقفه تنفسی در خواب
آپنه انسدادی خواب یک بیماری جدی محسوب می شود. عوارض آن ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- خستگی و خواب آلودگی در طول روز: بیداری های مکرر مرتبط با آپنه انسدادی خواب، خواب طبیعی را غیر ممکن می کند.
افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب معمولا در طول روز خواب آلودگی شدید، خستگی و تحریک پذیری را تجربه می کنند. این افراد ممکن است در تمرکز کردن مشکل داشته باشند و هنگام کار، تماشای تلویزیون یا حتی هنگام رانندگی به خواب بروند.
کودکان و جوانان مبتلا به آپنه انسدادی خواب ممکن است در مدرسه عملکرد ضعیفی داشته باشند و معمولا دارای مشکلات توجه یا رفتاری هستند.
- مشکلات قلبی-عروقی: افت ناگهانی سطح اکسیژن خون که در هنگام آپنه خواب رخ می دهد، فشار خون را افزایش داده و سیستم قلبی-عروقی را تحت فشار قرار می دهد. بسیاری از افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب دچار فشار خون بالا می شوند که می تواند خطر بیماری های قلبی را افزایش دهد.
هرچه آپنه خواب انسدادی شدیدتر باشد، خطر بیماری عروق کرونر، حمله قلبی، نارسایی قلبی و سکته مغزی بیشتر خواهد بود.
آپنه انسدادی خواب موجب افزایش ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی) می شود. این ریتم های غیر طبیعی می توانند فشار خون را کاهش دهند. اگر فرد به بیماری قلبی زمینه ای مبتلا باشد، چندین دوره مکرر آریتمی، می تواند منجر به مرگ ناگهانی شود.
- عوارض ناشی از داروها و جراحی: یکی از نگرانی های مرتبط با برخی از داروها و بیهوشی های عمومی، آپنه انسدادی خواب است. این داروها مانند داروهای آرامبخش، مسکن های مخدر و بیهوشی های عمومی، راه هوایی فوقانی را شل کرده و ممکن است آپنه انسدادی خواب را بدتر کنند.
اگر دچار آپنه انسدادی خواب هستید، ممکن است بعد از جراحی، مشکلات تنفسی بدتری را تجربه کنید. افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب ممکن است در معرض عوارض بعد از جراحی باشند.
اگر به آپنه انسدادی خواب یا علائم مربوط به آن مبتلا هستید، قبل از عمل جراحی با پزشک خود مشورت کنید. در این صورت، ممکن است پزشک قبل از جراحی آزمایش آپنه انسدادی خواب را برای شما انجام دهد.
- مشکلات چشمی: برخی تحقیقات، ارتباطی بین آپنه انسدادی خواب و برخی بیماری های خاص چشم مانند گلوکوم نشان داده اند. عوارض چشمی معمولا قابل درمان هستند.
- بی خواب اطرافیان: خروپف بلند می تواند اطرافیان را از استراحت خوب باز داشته و در نهایت روابط شما را مختل کند.
افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب ممکن است از مشکلات حافظه، سردرد صبحگاهی، نوسانات خلقی یا احساس افسردگی و نیاز به ادرار مکرر در شب (شب ادراری) شکایت داشته باشند.
این بیماری چقدر شایع است؟
تخمین زده می شود که آپنه انسدادی خواب بین ۲-۹٪ از بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهد، اما بسیاری از موارد هنوز تشخیص داده نشده اند. اگرچه بر اساس یافته ها، آپنه انسدادی خواب بیش از زنان، بر مردان تاثیر می گذارد. این بیماری در افراد در هر سنی ممکن است رخ دهد اما در بزرگسالان مسن بیشتر دیده می شود.
آپنه خواب مرکزی تقریبا ۹% بزرگسالان بالای ۴۰ سال را درگیر می کند. این نوع آپنه در مردان بسیار بیشتر از زنان دیده می شود.
همانطور که این داده ها نشان می دهند، آپنه انسدادی خواب بسیار رایج تر از آپنه خواب مرکزی است. به همین دلیل، وقتی مردم در مورد “آپنه خواب” صحبت می کنند، معمولا به آپنه انسدادی خواب اشاره دارند.
بخوانید: آیا کاهش وزن در خواب امکان پذیر است؟
درمان وقفه تنفسی در خواب چیست؟
در صورت داشتن علائم نام برده، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. بدون درک دلایل اصلی، درمان این بیماری دشوار است. در صورت لزوم، می تواند برای مدتی، خواب شبانه فرد را تحت نظر داشته باشد.
تغییر در سبک زندگی، مانند کاهش وزن، کاهش استفاده از داروهای آرام بخش و خوابیدن به پهلو می تواند برخی از موارد آپنه انسدادی خواب را برطرف کند. یکی دیگر از روش های درمانی رایج، استفاده شبانه از یک فشار هوای مثبت مداوم (CPAP) یا دستگاه شار هوای مثبت دو طرفه (BiPAP) است. این دستگاه ها هوا را از طریق ماسک به مجرای تنفسی هل می دهند تا در هنگام خواب این مجاری باز بمانند.
نوعی وسیله که فک یا زبان را در یک موقعیت خاص نگه می دارند، گزینه ای برای افرادی است که دارای ویژگی های آناتومیکی خاصی هستند که موجب آپنه انسدادی خواب خفیف می شود.
اگرچه جراحی، معمولا اولین گزینه درمانی نیست، اما می توان برای برداشتن بافت و باز نگه داشتن مجاری تنفسی، آن را در نظر گرفت.
همچنین ممکن است داروهایی برای کمک به رفع خواب آلودگی در طول روز، برای فرد تجویز شود.
درمان آپنه خواب مرکزی معمولا بر مدیریت بیماری زمینه ای مانند عفونت مغزی و نارسایی قلبی متمرکز است. دستگاه های CPAP یا BiPAP یا اکسیژن نیز ممکن است به برخی از بیماران کمک کند.
منابع
