فشار خون بالا چیست؟ علائم، دلایل و راهکارهای درمان آن کدامند؟
فشار خون بالا، یکی از شایع ترین مشکلات پزشکی است. فشار خون بالا معمولا هیچ علائمی ندارد و در مراحل اولیه تشخیص داده نمی شود. فشار خون بالا یکی از علل اصلی حمله قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی و سایر مشکلات جدی پزشکی است.
از آنجا که فشار خون بالا بسیار رایج و با اهمیت است، برای همه ضروریست تا فشار خون خود را به صورت دوره ای بررسی کنند.
فشار خون بالا چیست؟
فشار خون طبیعی، یک عملکرد حیاتی بدن است. بدون فشار خون (نیرویی که خون را در سیستم گردش خون به حرکت در می آورد)، اکسیژن یا مواد مغذی قادر نخواهند بود تا از طریق شریان ها به بافت ها و اندام ها برسند و گلبول های سفید خون نیز در بدن توزیع نمی شوند. فشار خون همچنین به حمل ضایعات سمی در بدن به کبد و کلیه کمک می کند.
فشار خون بالا بدین معنی است که قلب شما برای پمپ کردن خون به قسمت های مختلف بدن باید بیش از حد معمول کار کند. اگر این فشار اضافی بر قلب را نادیده بگیرید ممکن است به بیماری های سیستم گردش خون مانند حمله قلبی یا سکته دچار شوید.
علائم فشار خون بالا
علائم فشار خون بالا در افراد، بیشتر زمانی بروز می کنند که مشکل فشار خون به قدری پیشرفت کرده که موجب آسیب شده است.
در بسیاری موارد، اولین نشانه ی فشار خون بالا، حمله قلبی ناگهانی یا سکته مغزی است. به همین دلیل فشار خون بالا اغلب “قاتل خاموش” نامیده می شود.
فشار خون بالا بر اساس اینکه میزان فشار خون شما چقدر باشد، طبقه بندی می شود. این مراحل عبارتند از:
- فشار خون مرحله ۱: فشار سیستولیک ۱۳۰ تا ۱۳۹ میلی متر جیوه یا فشار دیاستولیک ۸۰ تا ۸۹ میلی متر جیوه
- فشار خون مرحله ۲: فشار سیستولیک بیشتر از ۱۳۹ میلی متر جیوه یا فشار دیاستولیک بیشتر از ۸۹ میلی متر جیوه
پیش- پر فشاری خون (پیش از فشارخون بالا)، فشار خونی است که بالاتر از حد مطلوب باشد، اما به اندازه ای زیاد نیست که فشار خون بالا تلقی شود. در پیش- پر فشاری خون، فشار سیستولیک ۱۲۰ تا ۱۲۹ میلی متر جیوه و فشار دیاستولیک کمتر از ۸۰ میلی متر جیوه است.
علائم پیش- پر فشاری خون و فشارخون مرحله ۱ و ۲ به ندرت رخ می دهد. ممکن است علائمی مانند موارد زیر را تجربه کنید:
- سردرد
- سرگیجه
- خون دماغ
- حالت تهوع، استفراغ
- تنگی نفس
- تاری دید
فشار خون بالای بدخیم
علاوه بر انواع فشار خون ذکر شده در بالا، یک فرم نادر و شدید به نام فشار خون بالای اورژانسی یا فشار خون بالای بدخیم وجود دارد. فشار خون بالای بدخیم هنگامی تشخیص داده می شود که فشار خون بسیار بالا و همراه با شواهدی از آسیب حاد ارگان ها باشد.
این آسیب حاد ارگان ها در اثر خون دهی بسیار ناچیز و یا پارگی رگ های خونی و قرار گرفتن ارگان ها به طور ناگهانی در معرض فشار خون بسیار بالا، ایجاد می شود. این اثرات ممکن است شامل خونریزی در چشم، نارسایی کلیه، بی نظمی در ریتم قلب، حمله قلبی، پارگی آنوریسم یا سکته مغزی باشد.
علائم شامل موارد زیر است:
- سرگیجه
- از دست دادن هوشیاری
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- تغییر دید
- ضعف، بی حسی یا گزگز صورت، بازوها یا پاها
فشارخون بدخیم همیشه یک موقعیت اورژانسی است و نیاز به مراقبت های فشرده پزشکی دارد.
دلایل فشار خون بالا
فشار ناشی از ضربان قلب باعث می شود خون به جلو حرکت کرده و دیواره های الاستیکی شریان ها را کشیده شوند. در فاصله بین ضربان قلب، هنگامی که عضله قلب شل می شود، دیواره های شریانی به شکل اصلی خود باز می گردند و خون را به سمت بافت های بدن حرکت می دهند. با فشار خون بالا، فشار در سرخرگ ها آن قدر بالاست که در نهایت موجب آسیب به عروق خونی می شود.
دلایل فشار خون بالا معمولا به دو دسته کلی تقسیم می شود:
- فشار خون اولیه بدون علت شناخته شده، فشار خون اساسی نیز نامیده می شود.
- فشار خون ثانویه که به دلیل یک مشکل اساسی پزشکی ایجاد می شود.
اکثریت قریب به اتفاق افراد مبتلا به فشار خون بالا، فشار خون اساسی دارند.
فشار خون بالای اولیه
عواملی وجود دارند که می توانند ریسک احتمال ابتلای افراد به فشار خون اولیه را افزایش دهند.
خطرناک ترین عوامل، شامل افزایش سن، جنسیت (مرد)، چاقی و بالا رفتن سطح کلسترول و تری گلیسیرید است. زنان پس از یائسگی بیشتر احتمال دارد تا دچار فشار خون بالا شوند. فشار خون بالا در بین افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند شایع تر و شدیدتر است.
فشار خون بالای ثانویه
در برخی از افراد، فشار خون بالا به دلیل وجود مشکلات جدی ایجاد می شود. این نوع فشار خون بالا، که فشار خون بالای ثانویه نامیده می شود، به طور ناگهانی ظاهر شده و فشار خون بالاتری را نسبت به فشار خون بالای اولیه، ایجاد می کند. بیماری ها و مصرف داروهای مختلف می تواند به فشار خون بالای ثانویه منجر شوند، از جمله:
- بیماری های کلیوی
- مشکلات غده آدرنال
- مشکل تیروئید
- آپنه خواب
- انسداد آئورت
- بیماری رگ های خونی که به کلیه می رسند
- نقص درعروق خونی هنگام تولد
- اختلالات مختلف غدد درون ریز
- مصرف برخی داروهای خاص مانند قرص های ضد بارداری، داروهای ضد سرماخوردگی، داروهای ضد احتقان، مسکن ها و برخی داروهای تجویزی
- داروهای غیرقانونی، مانند کوکائین و آمفتامین ها
- سیگار کشیدن
- مصرف بیش از حد الکل
- استفاده مزمن از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
مصرف بیش از حد نمک، عامل مهمی در ایجاد فشار خون بالا برای بسیاری از افراد است.
تشخیص فشار خون بالا
فشار خون بالا هنگامی تشخیص داده می شود که فشار خون شما در حالت استراحت افزایش یابد.
اندازه گیری فشار خون به صورت دو عدد، فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بیان شده است و به عنوان ۱۲۰ بر ۸۰ میلی متر جیوه، یا به عبارتی ۱۲ روی ۸ گزارش می شود.
مقادیر بالاتر فشار سیستولیک، بیانگر فشار درون شریان در لحظه انقباض قلب است. مقادیر پایین تر، فشار دیاستولیک، نشان دهنده فشار شریانی بین ضربان قلب، در حالی که قلب در حال آرامش است.
اندازه گیری فشار خون در مطب پزشک
دستورالعمل های رسمی برای اندازه گیری درست فشار خون بیان می کند که فشار خون باید بعد از حداقل ۵ دقیقه استراحت یا نشستن در یک محیط آرام و گرم، اندازه گیری شود. حداقل ۳۰ دقیقه قبل از اندازه گیری فشار خون نوشیدن قهوه یا استعمال تنباکو ممنوع است. اندازه گیری فشار خون باید حداقل در دو مرحله و با حداقل فاصله زمانی ۵ دقیقه انجام شود.
ممکن است هنگام اندازه گیری فشار خون، کمی استرس و ضربان قلب بالا داشته باشید، بنابراین عددی که می بینید لزوما نشان دهنده بالا بودن فشار خون شما نیست.
علاوه بر بررسی فشار خون، پزشک ممکن است یک تاریخچه پزشکی دقیق از بیمار تهیه کند، معاینه فیزیکی و تست های معمول خون را انجام دهد. در صورت شک پزشک به فشار خون ثانویه، ممکن است اقدامات دیگری برای آزمایش وضعیت سلامتی بیمار علاوه بر آزمایشات مربوط به فشار خون بالا لازم باشد.
درمان فشار خون بالا
از آنجا که بروز علائم قابل تشخیص در مراحل اولیه به ندرت اتفاق می افتد، درمان فشار خون بالا مهم است. فشار خون بالا باعث تصلب شرایین شده، که منجر به بیماری عروق کرونر، حملات قلبی، نارسایی قلبی، سکته های مغزی، نارسایی کلیه، بیماری شریان محیطی و آنوریسم آئورت می شود. تجربه نشان می دهد که درمان فشار خون بالا در مراحل اولیه از بروز این عوارض جلوگیری می کند.
اولین گام برای درمان فشار خون بالا
درمان فشار خون بالا همیشه با ترک سیگار، رژیم غذایی، ورزش، مدیریت وزن و محدودیت مصرف نمک شروع می شود. در بعضی موارد، این نوع تغییر در سبک زندگی کافی است و ممکن است درمان دارویی لازم نباشد، خصوصا اگر پیش- پر فشاری خون یا فشار خون بالا در مرحله اول باشد.
با این حال، برای کاهش فشار خون به مقدار کافی برای اکثر فشارخون های مرحله ۱ و تقریبا در تمام موارد فشار خون مرحله ۲ (فشار خون مرحله ۱ و مرحله ۲ در بخش علائم فشار خون بالا توضیح داده شد)، به دارو نیاز است.
داروهای تجویزی بسیاری وجود دارند که برای درمان فشار خون بالا مورد تایید قرار گرفته اند، و دستورالعمل هایی نیز تهیه شده اند که به پزشکان در یافتن یک روش درمانی موثر و قابل تحمل برای بیمار کمک می کند.
داروهای فشار خون بالا در چند دسته قرار می گیرند:
- داروهای ادرار آور یا دیورتیک
- مهار کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین
- مسدود کننده های کانال کلسیم
- مسدود کننده های بتا
- مهار کننده های گیرنده آنژیوتانسین II
- درمان های ترکیبی
اگر فشار خون بالای ثانویه دارید، درمان علت فشار خون بالا نیز لازم است.
مقابله با فشار خون بالا
در ابتدا که فشارخون بالا در شما تشخیص داده شد، باید انتظار مراجعه بیشتر از حد معمول به پزشک را داشته باشید. یک سری آزمایش های اولیه لازم است تا علت اصلی فشار خون مشخص شود. احتمالا برای آنکه مشخص شود تغییر سبک زندگی و یا مصرف دارو برای شما در رسیدن به فشار خون مطلوب، موثر بوده یا خیر، به چندین مراجعه پزشکی نیاز خواهید داشت.
مواردی که ممکن است هنگام درمان با آن مواجه شوید، شامل عوارض جانبی دارو، تنظیم میزان مصرف داروییو فشار خون بالای مقاوم، می باشد.
عوارض جانبی دارو
شایع ترین عوارض داروهای ضد فشار خون، شامل افت فشار خون (فشار خون پایین) و سرگیجه است. این تاثیرات، نتیجه پایین آمدن بیش از حد فشار خون بوده و با تنظیم میزان مصرف دارو توسط پزشک، کم می شود. هر دسته دارو نیز دارای عوارض جانبی منحصر به فرد خود است، که شما باید هنگام شروع مصرف دارو با آن ها آشنا شوید.
تنظیم میزان مصرف دارویی
اگر داروی تجویز شده تاثیری داشته باشد، اما آنطور که باید درمان را پیش نمی برد، پزشک ممکن است دوز را افزایش داده یا یک داروی دیگر تجویز کند. بیشتر افراد هنگام شروع درمان فشار خون بالا، به چنین تنظیماتی احتیاج دارند و در نهایت، در صورت نیاز، تغییرات ناچیز لازم دارند.
فشار خون بالای مقاوم
بعضی از افراد فشار خون بالای مقاوم دارند و این بدان معنی است که تحت کنترل گرفتن فشار خون، بسیار دشوار است. اگر با چنین مشکلی رو به رو هستید، ممکن است پزشک به جستجوی دلایل فشار خون بالای ثانویه، و همچنین تغییر دارو (ها) باشد تا فشار خون شما تحت کنترل قرار بگیرد.
کلام آخر
فشار خون بالا، یک مشکل سلامتی شایع است که اغلب در طولانی مدت عواقب شدید دارد. معمولا فرد مبتلا به فشار خون بالا از وضعیت خود بی خبر است، مگر اینکه فشار خون بررسی شود.
اگر به سطح خفیفی از فشار خون بالا مبتلا هستید، ممکن است تغییر سبک زندگی برای کاهش فشار خون در محدوده ایده آل، کافی باشد.
مدیریت فشار خون، به طور کلی مؤثر است و بیشتر افراد با اصلاح شیوه زندگی و مدیریت پزشکی قادر به جلوگیری از عوارض فشار خون بالا هستند.
نوشته مرتبط: دلایل افزایش حمله قلبی در جوانان و راهکارهای پیشگیری از آن
منابع
