دلیل حساسیت به شیر چیست؟ چرا برخی افراد نسبت به شیر آلرژی دارند؟
حساسیت به شیر، پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن نسبت به شیر و محصولات حاوی شیر است. حساسیت به شیر، یکی از رایج ترین آلرژی های غذایی در کودکان می باشد. معمولا شیر گاو دلیل اصلی حساسیت به شیر است، اما شیر گوسفند، بز، گاومیش و سایر پستانداران نیز می تواند موجب بروز واکنش آلرژیک شوند.
با اینکه برای سال ها، شیر به عنوان یک ماده غذایی کامل تلقی می شده، اما مصرف شیر می تواند برای برخی افراد عوارضی به همراه داشته باشد. یکی از رایج ترین عوارض و مضرات شیر برای برخی افراد، حساسیت به شیر می باشد.
سیستم ایمنی بدن در افرادی که به شیر آلرژی دارند، پروتئین های شیر را مضر و یک مهاجم تلقی می کند. در نتیجه، سیستم ایمنی بدن آنتی بادی های ایمونوگلوبولینE (IgE) را در جریان خون تولید و آزاد کرده تا پروتئین های مضر شیر را مورد حمله قرار داده و خنثی کند. سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس ها یا عفونت ها نیز چنین واکنشی از خود نشان می دهند.
با این حال، عفونت ها یا ویروس ها، مهاجمان واقعی و مضر برای بدن هستند. دفعه بعدی که فرد شیر یا محصولات لبنی مصرف کند، سیستم ایمنی بدن به آنتی بادی های ایمونوگلوبولین سیگنال می دهد تا ماده ای به نام هیستامین آزاد شود. هیستامین مقصر اصلی تمام علائم ناخوشایند آلرژی غذایی، از جمله کهیر، خارش، عطسه، آبریزش چشم، حالت تهوع، اسهال و حتی شوک آنافیلاکتیک است.
واکنش آلرژیک معمولا بلافاصله پس از مصرف شیر اتفاق می افتد. علائم و نشانه های حساسیت به شیر، از خفیف تا شدید متغیر بوده و می تواند شامل خس خس سینه، استفراغ، کهیر و مشکلات گوارشی باشد. آلرژی به شیر همچنین می تواند موجب یک واکنش شدید و تهدید کننده زندگی به نام شوک آنافیلاکسی شود.
پرهیز از شیر و فرآورده های شیر، درمان اصلی حساسیت به شیر است. خوشبختانه حساسیت به شیر در بیشتر کودکان با افزایش سن، از بین می رود اما افرادی که در بزرگسالی نیز با این آلرژی دست و پنجه نرم می کنند، باید از مصرف محصولات لبنی خودداری کنند.
علائم حساسیت به شیر کدامند؟
علائم حساسیت به شیر، در افراد مختلف متفاوت است و از چند دقیقه تا چند ساعت پس از نوشیدن شیر یا مصرف محصولات لبنی اتفاق می افتد.
علائم و نشانه های فوری حساسیت به شیر ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کهیر
- خس خس سینه
- احساس خارش و گزگز در اطراف لب ها یا دهان
- ورم لب، زبان یا گلو
- سرفه یا تنگی نفس
- استفراغ
علائم و نشانه هایی که ممکن است برای بروز، به زمان بیشتری نیاز داشته باشند عبارتند از:
- اسهال که ممکن است حاوی خون باشد
- گرفتگی شکم
- آبریزش بینی
- آبریزش چشم
- قولنج در نوزادان
آیا حساسیت به شیر همان عدم تحمل شیر (عدم تحمل لاکتوز) است؟
حساسیت به شیر با عدم تحمل پروتئین شیر و عدم تحمل لاکتوز متفاوت است. برخلاف حساسیت به شیر، عدم تحمل لاکتوز، سیستم ایمنی را درگیر نمی کند. عدم تحمل شیر نیاز به درمان متفاوتی نسبت به حساسیت به شیر دارد.
علائم و نشانه های معمول عدم تحمل پروتئین شیر یا عدم تحمل لاکتوز شامل مشکلات گوارشی مانند نفخ، گاز یا اسهال پس از مصرف شیر یا محصولات حاوی شیر است.
شوک آنافیلاکسی چیست؟
آلرژی به شیر می تواند موجب شوک آنافیلاکسی شود، واکنشی تهدید کننده که موجب تنگی مجاری تنفسی شده و می تواند مانع تنفس شود. بعد از بادام زمینی و آجیل، شیر، سومین ماده غذایی رایج است که موجب شوک آنافیلاکسی می شود.
اگر شما یا فرزندتان به شیر واکنش نشان دادید، بدون توجه به خفیف یا شدید بودن واکنش، حتما با پزشک خود مشورت کنید. آزمایش ها می توانند به تایید آلرژی به شیر کمک کنند، بنابراین می توانید از واکنش های آلرژیک شدید در آینده جلوگیری کنید.
شوک آنافیلاکسی یک فوریت پزشکی است و نیاز به درمان با تزریق اپی نفرین (آدرنالین) و مراجعه به اورژانس دارد. علائم و نشانه ها بلافاصله پس از مصرف شیر شروع شده و می توانند شامل موارد زیر باشند:
- انقباض مجاری هوایی، از جمله ورم گلو که تنفس را دشوار می کند
- قرمز شدن صورت
- خارش
- شوک، با کاهش قابل توجه فشار خون
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر مدت کوتاهی پس از مصرف شیر علائم حساسیت به شیر را تجربه کردید، به پزشک یا متخصص آلرژی، مراجعه کنید. در صورت امکان، در هنگام بروز واکنش آلرژیک به پزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص آسان تر شود. اگر در خود یا فرزندتان علائم و نشانه های شوک آنافیلاکسی را مشاهده کردید، به دنبال درمان اورژانسی باشید.
به چه دلیل فرد دچار حساسیت به شیر می شود؟
تمام آلرژی های غذایی، ناشی از نقص عملکرد سیستم ایمنی بدن هستند.
دو نوع پروتئین در شیر گاو وجود دارند که به طور معمول باعث واکنش آلرژیک می شوند. این پروتئین ها کازئین و وی، نام دارند. کازئین پروتئین موجود در قسمت جامد شیر، و وی، پروتئین موجود در قسمت مایع شیر است. تقریبا ۸۰ درصد پروتئین شیر، از نوع کازئین است. همان طور که می دانید، کازئین پروتئین اصلی در پنیر است. در حقیقت هرچه پنیر سفت تر باشد، مقدار کازئین موجود در آن نیز، بیشتر خواهد بود. حساسیت به شیر ممکن است نتیجه حساسیت به یک یا چند پروتئین در شیر باشد.
ممکن است فرد تنها به یک پروتئین شیر یا به هر دو حساسیت داشته باشد. اجتناب از این پروتئین ها دشوار است، زیرا این پروتئین ها در برخی از غذاهای فرآوری شده نیز وجود دارند و اکثر افرادی که به شیر گاو واکنش نشان می دهند، به شیر گوسفند، بز و گاومیش نیز واکنش آلرژیک نشان می دهند. در موارد نادر، افرادی که به شیر گاو حساسیت دارند به شیر سویا نیز حساسیت نشان می دهند.
سندرم انتروکولیت ناشی از پروتئین غذایی (FPIES)
آلرژن های غذایی نیز می توانند موجب ایجاد حساسیت غذایی تاخیری شوند. اگرچه هر غذایی می تواند محرک باشد، اما شیر یکی از متداول ترین مواد غذایی آلرژی زاست. واکنش (معمولا اسهال و استفراغ)، ظرف چند ساعت پس از مصرف محرک به اتفاق می افتد.
برخلاف برخی از آلرژی های غذایی، FPIES معمولا با گذشت زمان برطرف می شود. همانند حساسیت به شیر، جلوگیری از واکنش FPIES شامل اجتناب از مصرف شیر و فرآورده های شیر می باشد.
عوامل خطر
برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به حساسیت به شیر را افزایش دهند:
- دیگر آلرژی ها: بسیاری از کودکان مبتلا به آلرژی به شیر، به غذاهای دیگری نیز آلرژی دارند. حساسیت به شیر ممکن است قبل از سایر حساسیت ها ایجاد شود.
- درماتیت آتوپیک: در کودکانی که از درماتیت آتوپیک (التهاب شایع و مزمن پوست) رنج می برند، احتمال بروز آلرژی غذایی بسیار بیشتر است.
- سابقه خانوادگی: اگر یک یا هر دو والدین آلرژی غذایی یا نوع دیگری از آلرژی یا بیماری آلرژیک، مانند تب یونجه، آسم، کهیر یا اگزما داشته باشند، خطر آلرژی غذایی فرزندان افزایش می یابد.
- سن: حساسیت به شیر بیشتر در کودکان دیده می شود. با افزایش سن، سیستم گوارش افراد بالغ شده و بدن کمتر به شیر واکنش نشان می دهد.
عوارض حساسیت به شیر کدامند؟
کودکانی که به شیر حساسیت دارند، به احتمال زیاد به برخی بیماری های دیگر مبتلا می شوند، از جمله:
- آلرژی به غذاهای دیگر: مانند تخم مرغ، سویا، بادام زمینی یا حتی گوشت گاو
- تب یونجه: یک واکنش معمول به شوره یا پوست حیوانات خانگی، گرد و غبار، گرده چمن و سایر مواد
چگونه می توان از ابتلا به حساسیت به شیر جلوگیری کرد؟
هیچ راه مطمئن و قطعی برای جلوگیری از آلرژی غذایی وجود ندارد، اما می توانید با اجتناب از غذاهایی که موجب ایجاد حساسیت می شوند، از بروز آن جلوگیری کنید. اگر می دانید خود یا فرزندتان به شیر گاو حساسیت دارید، از مصرف شیر و فرآورده های لبنی خودداری کنید.
برچسب های غذایی را با دقت بخوانید. مراقب کازئین ویا مشتقات شیر که می تواند در بعضی از غذاهای غیر منتظره مانند برخی از کنسروهای تن ماهی، سوسیس یا محصولات غیر لبنی یافت شود، باشید. هنگام سفارش غذا در رستوران ها در مورد مواد تشکیل دهنده غذا سوال کنید.
منابع شیر
منابع آشکاری از پروتئین های آلرژی زای شیر، در محصولات لبنی یافت می شوند، از جمله:
- شیر کامل، شیر کم چرب، شیر بدون چربی، دوغ
- کره
- ماست
- بستنی، ژلاتو
- پنیر و هر غذایی که حاوی پنیر باشد
تشخیص شیر، هنگامی که به عنوان ماده اولیه در غذاهای فرآوری شده از جمله غذاهای پخته شده و گوشت های فرآوری شده استفاده می شود، دشوارتر است. منابع پنهان شیر عبارتند از:
- کشک
- کازئین
- ترکیباتی که با پیشوند “lact” هجی می شوند، مانند لاکتوز و لاکتات
- آب نبات ها مانند شکلات، نوگا (شیرینی بادامی) و کارامل
- پودرهای پروتئین
- طعم دهنده مصنوعی کره
- طعم دهنده مصنوعی پنیر
حتی اگر بر روی غذایی برچسب هایی با عنوان “فاقد شیر” یا “بدون قند” مشاهده کردید، این غذاها نیز ممکن است حاوی پروتئین های آلرژی زای شیر باشند، بنابراین باید برچسب غذاها را با دقت بخوانید. در صورت تردید، با تولید کننده تماس بگیرید تا مطمئن شوید این محصول حاوی شیر نیست.
هنگام غذا خوردن در بیرون، در مورد نحوه تهیه غذا سوال کنید. آیا استیک با کره ذوب شده آماده شده است؟ آیا غذاهای دریایی قبل از پختن در شیر غوطه ور شده اند؟
اگر در معرض واکنش جدی آلرژیک هستید، در مورد حمل و استفاده از آمپول اپی نفرین اضطراری (آدرنالین) با پزشک خود صحبت کنید. اگر قبلا واکنش شدیدی داشته اید، از یک دستبند یا گردنبند هشدار دهنده پزشکی استفاده کنید که به دیگران اجازه می دهد از حساسیت غذایی شما مطلع شوند.
جایگزین های شیر برای نوزادان
در کودکانی که به شیر حساسیت دارند، شیر مادر و استفاده از ترکیبات ضد آلرژی می تواند از واکنش های آلرژیک جلوگیری کند.
- شیر مادر بهترین منبع تغذیه برای نوزاد است. تا جایی که ممکن است شیر مادر توصیه می شود، به ویژه اگر نوزاد در معرض خطر آلرژی به شیر باشد.
- فرمول های ضد آلرژی با استفاده از آنزیم ها برای تجزیه پروتئین های شیر (هیدرولیز) مانند کازئین یا وی، تولید می شوند. پردازش بیشتر می تواند شامل گرما و فیلتر باشد. بسته به سطح فرآوری آن ها، محصولات بصورت هیدرولیز جزئی یا گسترده طبقه بندی می شوند.
برخی از فرمول های ضد آلرژی بر پایه شیر نیستند، اما در عوض حاوی اسیدهای آمینه می باشند. علاوه بر محصولات گسترده هیدرولیز شده، فرمول های مبتنی بر آمینو اسید، کمترین احتمال ایجاد واکنش آلرژیک را دارند.
- فرمول های بر پایه سویا، به جای شیر، بر اساس پروتئین سویا تهیه می شوند. فرمول های سویا از نظر تغذیه ای غنی شده اند، اما متاسفانه، برخی از کودکان مبتلا به آلرژی به شیر، به سویا نیز حساسیت نشان می دهند.
اگر فرزندتان شیر مادر مصرف می کند و به شیر گاو حساسیت دارد، پروتئین های شیر گاو ناشی از تغذیه مادر که از شیر مادر عبور می کنند، ممکن است باعث واکنش آلرژیک شوند. شاید لازم باشد همه محصولات حاوی شیر را از رژیم خود حذف کنید. اگر مطمئن بودید و یا نسبت به حساسیت به شیر در کودک خود مشکوک هستید، در صورت بروز علائم آلرژیک پس از شیردهی، با پزشک خود مشورت کنید.
اگر شما یا فرزندتان رژیم بدون شیر دارید، پزشک یا متخصص تغذیه می تواند در برنامه ریزی وعده های غذایی متعادل، به شما کمک کند. ممکن است لازم باشد تا از مکمل هایی کلسیم و مواد مغذی مانند ویتامین D و ریبوفلاوین استفاده کنید.
منبع
