// //
سلامت

مضرات شیر- چرا نباید شیر نوشید؟

از هزاران سال پیش تا به امروز، برای بسیاری از افراد، شیر گاو یک غذای اصلی روزانه محسوب می شود. درحالیکه شیر هنوز جزء یکی از غذاهای محبوب می باشد، تحقیقات اخیر حاکی از آن است که شیر ممکن است روی بدن انسان اثرات منفی داشته باشد. با این حال تحقیقاتی نیز وجود دارد که به فواید شیر اشاره می کند.

بنابراین، حقیقت کدام است؟ به خواندن این مقاله ادامه دهید تا در مورد فواید و مضرات شیر آگاهی لازم را به دست آورید. همچنین جایگزین هایی برای شیر معرفی خواهیم کرد که در صورت عدم تحمل شیر یا دلایل دیگر، بتوانید از شیرهای جایگزین استفاده کنید.

ارزش غذایی شیر

مصرف شیر
مصرف شیر

شیر، یک غذای کامل محسوب می شود. از ۲۲ ماده ی مغذی، ۱۸ مورد آن توسط شیر تامین می شود. شیر حاوی مقدار بیش تری کلسیم، منیزیم، فسفر، پتاسیم، روی و پروتئین نسبت به سایرغذاهایی است که در رژیم غذایی وجود دارد:

مواد غذایی مقدار موجود در هر ۲۴۴ گرم درصد پیشنهادی برای مصرف روزانه
کلسیم ۲۷۶ میلی گرم  28%
فولات ۱۲ میکروگرم  3%
منیزیم ۲۴ میلی گرم  7%
فسفر ۲۰۵میلی گرم  24%
پتاسیم ۳۲۲ میلی گرم  10%
ویتامین آ ۱۱۲ میکروگرم  15%
ویتامین ب-۱۲ ۱.۱ میکروگرم  18%
روی ۰.۹ میلی گرم  11%
پروتئین ۶ تا ۷ گرم (کازئین و وی)  

شیر همچنین مواد زیر را تامین می کند:

– آهن

– سلنیوم

– ویتامین ای

– ویتامین کا

– نیاسین

– تیامین

– ریبوفلاوین

مقدار چربی در شیر متنوع است. شیر کامل نسبت به دیگر انواع شیر، چربی بیش تری دارد:

– چربی اشباع شده: ۴.۵ گرم

– چربی اشباع نشده: ۲.۵ گرم

– کلسترول: ۲۴ میلی گرم

فواید شیر

کنترل اشتها

نوشیدن شیر وابسته به افزایش وزن و چاقی نیست. همچنین با اینکه لبنیات به کاهش وزن کمک نمی کنند، ممکن است اشتها را کنترل کند. یک مطالعه ی کوچک در سال ۲۰۱۳ نشان داد، لبنیات کمک می کند تا افراد، بیش تر احساسی سیری کنند و مصرف کلی چربی را کاهش می دهد.

توسعه ی استخوان

پوکی-استخوان
پوکی استخوان

طبق یک مطالعه ی انجام شده در سال ۲۰۱۶،  شیر به بهبود وزن و تراکم استخوان در کودکان کمک می کند. همچنین خطر ریسک شکنندگی استخوان در کودکان را کاهش می دهد. تحقیقات نشان داده است، زنانی که در دوران بارداری لبنیات و غذاهای سرشار از کلسیم مصرف کرده اند، فرزندانی با رشد بهتر استخوان ها و توده ی استخوانی بهتر دارند.

علاوه براین، اضافه کردن بیش تر لبنیات به رژیم غذایی دختر بچه های زیر ۱۳ سال، نسبت به مکمل های کلسیم، برای سلامت استخوان ها بهتر است.

شیر همچنین پروتئین های ضروری برای ساخت و سالم نگه داشتن استخوان ها، دندان و عضلات را تامین می کند. یک فنجان شیر، ۶ تا ۷ گرم پروتئین های شیر(کازئین و وی) را تامین می کند.

سلامت دندان و استخوان

یک لیوان شیر تقریبا حاوی  30% از نیاز روزانه کلسم برای بزرگسالان می باشد. شیر همچنین حاوی پتاسیم و منیزیم است. این مواد معدنی برای دندان ها و استخوان های سالم ضروری هستند.

در یک رژیم غذایی معمولی، لبنیات تقریبا ۵۰% از کلسیم را فراهم می کنند. محصولات لبنی همچنین منبع اصلی مصرف روزانه ی کلسیم هستند.

به بیش تر شیرها ویتامین D افزوده می شود. یک لیوان شیر غنی شده تقریبا محتوی ۳۰% از مقدار پیشنهاد شده ویتامین D می باشد. ویتامین D برای تعادل کلسیم و فسفر در بدن نیاز است.

شیر همچنین از احتمال پوسیدگی دندان جلوگیری می کند. تحقیقات نشان داده است مصرف بیش تر لبنیات، کلسیم و ویتامین D به کاهش پلاک (لک) روی دندان در بزرگسالان کمک می کند.

جلوگیری از دیابت

دیابت نوع ۲، بر چگونگی سوخت غذا برای تامین انرژی تاثیر می گذارد. دیابت همچنین باعث افزایش خطر بیماری های قلبی، سکته و بیماری های کلیوی می شود.

براساس یافته های چندین مطالعه، استفاده از پروتئین وی (پروتئین جدا شده از آب پنیر یا شیر که به عنوان مکمل غذایی استفاده می شود) موجود در شیر، ممکن است از دیابت نوع ۲ در بزرگسالان جلوگیری کند.این امر می تواند به دلیل بهبود تعادل قند خون،  توسط پروئتین شیر باشد.

سلامت قلب

چربی شیر، ممکن است به افزایش سطوح لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) کمک کند. HDL به عنوان “کلسترول خوب” شناخته می شود که به جلوگیری از بیماری قلبی و سکته کمک می کند.

علاوه براین، شیر منبع خوبی از پتاسیم است. این ماده ی معدنی به تعادل فشار خون کمک می کند.

گاوهای تغذیه شده در مراتع یا چمنزار ها، شیر با اسید های چرب امگا-۳ و اسید لنولئیک تولید می کنند. این چربی ها به محافظت قلب و سلامت رگ های خونی کمک می کند.

عوارض جانبی مصرف شیر

آکنه

طبق یافته های یک مطالعه در سال ۲۰۱۶، نوجوانان با مشکلات مربوط به آکنه، مقدار زیادی شیر کم چرب می نوشند. آکنه بزرگسالان نیزممکن است با مصرف لبنیات ایجاد شود.

سایر مطالعات نشان می دهد مصرف شیر کم چرب با مشکلات پوستی مرتبط هستند، اما این رابطه با شیر کامل یا پنیر صدق نمی کند. ممکن است دلیل آن وجود کربوهیدرات ها و پروتئین وی در شیر باشد.

سایر مشکلات پوستی

طبق یک بررسی بالینی، اگزما با بعضی ازغذاها مانند شیر و لبنیات، تشدید می شود.

با این حال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ نشان داد که زنان باردار و شیرده ای که شیر و پروبیوتیک (میکروارگانیسم هایی مفید که نقش مثبتی در گوارش و سیستم ایمنی بدن ما ایفا می‌کنند) را به رژیم غذایی خود اضافه کردند خطر ابتلا به اگزما و دیگر واکنش های آلرژیک مرتبط با غذا در آن ها، کاهش یافت.

همچنین ممکن است لبنیات باعث بیماری روزاسه (بیماری های پوستی مزمن و التهابی است که اغلب روی پوست صورت تاثیر می گذارد) در بزرگسالان شود.

آلرژی ها

متخصصان تخمین زده اند، حدود ۵% از کودکان به شیر آلرژی دارند که می تواند موجب واکنش های پوستی، مانند اگزما، و علائم روده ای مانند کولیک (درد شدیدی که تشدید شونده است و سپس در اوج درد ناگهان متوقف می شود)، یبوست و اسهال شود. دیگر واکنش های جدی عبارتند از:

– آنافیلاکسی (یک واکنش آلرژیکی سخت و خطرناک است که با علائمی مانند تورم حلق و دهان، کهیر و ناراحتی شدید تشخیص داده می شود)

– خس خس سینه

– دشواری در تنفس

– مدفوع خونی

کودکان و بزرگسالان، هردو ممکن است نسبت به شیر آلرژی داشته باشند. آنتی بیوتیک هایی که به گاو های شیرده داده می شود با ایجاد آلرژی ارتباط دارد.

شکستگی استخوان

نوشیدن ۳ لیوان شیر در روز یا بیش تر، ممکن است در خانم ها ریسک شکستگی استخوان ها را بالا ببرد.

تحقیقات نشان می دهند این امر به دلیل وجود قندهای موجود در شیر بنام “لاکتوز” و “گالاکتوز” می باشد. با این حال، این مطالعه توضیح می دهد که قبل از هرگونه توصیه ی رژیم غذایی، مطالعات بیش تری لازم است.

مطالعه ی دیگری نشان می دهد، در مناطقی که مصرف لبنیات بیش تر است، شکستگی استخوان در بزرگسالان نیز به علت پوکی استخوان، بیش تر است.

سرطان

کلسیم اضافی دریافتی از شیر و دیگر غذاها، ممکن است خطر سرطان پروستات را بالا ببرد. قندهای شیر ممکن است کمی با بالا بردن خطر سرطان تخمدان مرتبط باشد.

شیر گاوهایی که هومون رشد دریافت کرده اند، حاوی سطوح بالاتری از مواد شیمیایی هستند که خطر برخی سرطان ها را بالا می برد. مطالعات بیش تری برای بررسی اثرات طولانی مدت این هورمون ها و آنتی بیوتیک های داده شده به گاوها، نیاز می باشد.

عدم تحمل لاکتوز

شیر گاو نسبت به شیر سایر حیوانات، حاوی لاکتوز بیش تری می باشد. براساس بررسی های انجام شده در سال ۲۰۱۵، بیش تر از ۷۵% از جمعیت جهان، مبتلا به نوعی عدم تحمل لاکتوز هستند. بیش تر افراد دارای این مشکلات، می توانند مقدار بسیار کمی لبنیات در رژیم خود، بگنجانند.

جایگزین های شیر

بسیاری از شیرهای گیاهی، اگر به میزان اعتدال مصرف شوند مواد مغذی مشابهی را ارائه می دهند. بسیار مهم است که هنگام خرید شیرهای جایگزین، از موادی که به آن ها افزوده می شود و برای سلامت ما مضر هستند، دوری کنیم. این مواد شامل موارد زیر هستند:

  • شکر: قند با بسیاری از نام ها (مانند ساکارز، دکستروز، گلوکز، فروکتوز، شربت فروکتوز، شربت گلوکز، مالتودکسترین، لاکتوز، مالتوز و …) جزء ترکیبات اولیه اصلی در مواد غذایی فرآوری شده، وجود دارد. اعتیاد به شکر یک مشکل واقعی است. به همین دلیل توصیه می شود تا حد امکان، از مصرف شکر اضافه و شیرین کننده های مصنوعی دوری کنید.
  • طعم دهنده های طبیعی: این طعم دهنده ها شامل ترکیباتی است که از محصولات گیاهی یا حیوانی به دست می آیند. با این حال، آن ها جدا از همان اجزای شیمیایی، دیگر هیچ ارزش غذایی مشابه با طعم دهنده های اصلی و طبیعی ندارند.
  • استابلایزر مانند صمغ ژلان: صمغ Gellan یک پلی ساکارید است که توسط باکتری Sphingomonas elodea تولید می شود. دارای شماره E 418 است و غالبا با آدامس زانتان غلیظ کننده ترکیب می شود که هنگام مصرف در مقادیر زیاد می تواند اثر ملین داشته باشد.
  • تنظیم کننده های اسید: تنظیم کننده های اسید مانند فسفات ها برای حفظ pH در حین ذخیره به شیرهای جایگزین اضافه می شوند. با این حال، بحث بسیاری در مورد استفاده از غلظت بالای فسفات ها به عنوان یک افزودنی غذایی وجود دارد، به همین دلیل فقط باید در مقادیر اندک مصرف شوند.

به یاد داشته باشید که همیشه لیست مواد تشکیل دهنده را قبل از خرید شیرهای جایگزین بخوانید.

شیرهای برپایه ی گیاهان یا دانه ها (آجیل ها) برای گیاهخواران یا افراد وگان عبارت است از:

نوع فواید مضرات
شیر سویا حاوی همان مقدار پروتئین ها، نصف مقدار کربوهیدرات ها و چربی می باشد حاوی هورمون ها و استروژن های گیاهی می باشد
شیر بادام درختی کم چرب، سرشار از کلسیم و ویتامین E پروتئین کم، حاوی اسید فیتیک (مانع جذب مواد معدنی)
شیر نارگیل کم کالری، کربوهیدرات کم، نصف مقدار چربی پروتئین ندارد، چربی اشباع شده در آن بالا است
شیر جو دوسر چربی کم، فیبر بالا کربوهیدرات بالا، پروتئین کم
شیر بادام هندی چربی و کربوهیدرات کم پروتئین و مواد مغذی کم
شیر کناف کم کالری، کربوهیدرات کم، سرشار از اسید چرب ضروری پروتئین کم
شیر برنج کم چرب پروتئین کم، کربوهیدرات زیاد، مواد مغذی کم
شیر کینوا چربی کم، کم کالری، کربوهیدرات کم پروتئین کم

جایگزین های شیرگاو (شیر حیوانی) برای اطفال و کودکان نوپا با آلرژی به پروتئین شیر شامل موارد زیر می شود:

نوع فواید مضرات
شیر مادر  بهترین منبع مواد مغذی تنها ۴ تا ۶  ماه قابل دسترسی است و برخی از خانوم ها قادر به شیر دادن فرزندانشان نیستند
شیر خشک های هیپپوآلرژن تولید شده با آنزیم هایی برای شکستن پروتئین شیر  فراوری شدن آن می تواند به مواد مغذی آسیب برساند
شیر خشک بر پایه ی آمینو اسید احتمال واکنش های آلرژیک بسیار کم است   فراوری شدن آن می تواند به مواد مغذی آسیب برساند
شیر خشک برپایه ی سویا تقویت شده برای تغذیه کامل کودکان ممکن است نسبت به سویا آلرژی نشان دهند

شیر به طور طبیعی با مواد مغذی ضروری در یک فرم مناسب و قابل دسترس بسته بندی می شود. نوشیدن شیر برای کودکان بسیار مهم است و ممکن است به شما و کودکتان در حفظ سلامت کمک کند.

تغذیه ی گاوهای شیرده متفاوت است. شیر گاوهای تغذیه شده در چمنزار ها و مراتع، چربی های مفید تر و مقدار ویتامین بیش تری را تامین می کند.

مطالعات بیش تری بر روی مقدار مفید شیر و اثر آنتی بیوتیک ها و هورمون های مصنوعی که روی شیرمی گذارند، نیاز است.

بهتر است از شیرهای ارگانیک که عاری از هورمون رشد هستند، استفاده کنید. جایگزین های شیر نیز می توانند بخشی از رژیم غذایی متعادل باشند.

با اینکه مصرف شیر علاوه بر مضرات، فوایدی نیز دارد، بیشتر افراد ترجیح می دهند تا رژیم بدون لبنیات داشته باشند. شاید یکی از دلایل آن مسائل مربوط به حقوق حیوانات باشد. به دلیل زیاد بودن این تعداد افراد، نمی توان از کنار این موضوع به سادگی عبور کرد. آیا مضرات شیر به قدریست که می توان از فواید آن چشم پوشی کرد؟

در ادامه نگاهی کوتاه خواهیم داشت که چرا یک سری از افراد در تلاش اند تا لبنیات را به کل از زندگی خود حذف کنند.

به جز حیوانات تحت نفوذ انسان، انسان ها تنها گونه هایی هستند که  از شیر گونه ی دیگر تغذیه می کند، و تنها گونه ی شناخته شده می باشد که تا زمان بزرگسالی به نوشیدن شیر ادامه می دهند.

آیا ما به شیر نیاز نداریم؟

همانطور که شیر انسان یک غذای کامل و عالی برای کودک انسان است، شیر گاو نیز غذایی کامل و عالی برای گوساله ها می باشد. شیر گاو به طور طبیعی شامل مقدار زیادی هورمون و پروتئین مورد نیاز برای تبدیل یک گوساله ۳۶کیلویی به یک گاو ۴۰۰ کیلویی در یک سال است. این مقدار پروتئین و هورمون ها برای انسان نه تنها غیر ضروری، بلکه ناسالم است. از آنجایی که این یک رخداد طبیعی است، این مقدار هورمون ها در شیر ارگانیک نیز وجود دارد.

دانشکده بهداشت عمومی هاروارد و دانشکده پزشکی هاروارد به شدت از توصیه های USDA برای مصرف محصولات لبنی در هر وعده غذایی انتقاد می کنند. هاروارد می گوید: “شواهد کمی وجود دارد که مصرف بالای لبنیات در برابر پوکی استخوان محافظت می کند اما شواهد قابل توجهی وجود دارد که مصرف زیاد آن می تواند مضر می باشد.”

مصرف شیر
مصرف شیر

اگر مصرف لبنیات مضر باشد، چرا USDA مصرف اندازه کافی از لبنیات را توصیه می کند؟ هاروارد، صنایع تاثیر گذار و توصیه های آن ها مبنی بر این که “رژیم غذایی ارائه شده ی آن ها به طور انحصاری بر اساس بهترین علم موجود است و تحت فشارهای سیاسی و تجاری لابیگران صنایع غذایی قرار نگرفته است”، مقصر می داند.

انجمن تغذیه آمریکا از یک رژیم غذایی بدون لبنیات و ویگان (بدون هیچ گونه محصول حیوانی) حمایت می کند:

این موضع انجمن تغذیه ای آمریکا است، رژیم های غذایی گیاهخواری که به درستی برنامه ریزی شده اند، از جمله رژیم های گیاه خواری کامل یا وگان، سالم و مناسب برای تغذیه هستند و ممکن است در پیشگیری و درمان بیماری های خاص مفید باشد.

شیر علاوه بر داشتن چربی های اشباع، کلسترول، هورمون ها و پروتئین بیش از حد، با سرطان بیضه، سرطان پستان و سرطان پروستات مرتبط است.

چربی، کلسترول و پروتئین

بسیاری از فرآورده های لبنی دارای چربی های اشباع شده و کلسترول هستند که با بیماری های قلبی ارتباط دارند. انجمن تغذیه آمریکا می گوید:

ویژگی های یک رژیم گیاهخواری که ممکن است خطر ابتلا به بیماری مزمن را کاهش دهد، شامل مصرف کمتر چربی های اشباع شده و کلسترول و مصرف بالای میوه ها، سبزیجات، دانه های غلات، آجیل، محصولات سویا، فیبر و محصولات فیتوشیمیائی است.

پروتئین های شیر نیز نگران کننده هستند. پروتئین شیر با مرگ و میر ناشی از بیماری های کرونری و تنگی و سخت شدن رگ ها، مرتبط است.

هورمون ها و سرطان

در سال ۲۰۰۶ یک محقق از دانشکده بهداشت عمومی هاروارد ارتباط قوی بین مصرف لبنیات و سرطان های وابسته به هورمون، بیضه ها، پستان و پروستات پیدا کرد. دانشمند / پزشک گاناما داوااسامبو معتقد است که هورمون های طبیعی در شیر گاو باردار، خطر ابتلا به این نوع سرطان ها را افزایش می دهند.

شیر گاو حاوی “مقدار قابل توجهی از هورمونهای جنسی زنانه” است که ۶۰-۸۰ درصد از استروژن مصرف شده توسط انسان را تشکیل می دهد. اگر چه تحقیقات بر روی لبنیات متمرکز بود، یافته های گاناما مشمول انواع مختلف محصولات حیوانی و همچنین لبنیات شد:

طبق گفته های او: کره، گوشت، تخم مرغ، شیر و پنیر در میزان بالای سرطان های وابسته به هورمون، به طور کلی دخیل هستند. بویژه سرطان پستان که با مصرف شیر و پنیر ارتباط دارد.

یافته های گاناما منحصر به فرد نیستند. به گفته جورج ایزمن، متخصص تغذیه در ایالات متحده، از هر ۶ مرد، ۱ نفر به سرطان پروستات مبتلا می شود. در چین مصرف محصولات لبنی بسیار کم بوده و از هر ۲۰۰ هزار مرد، ۱ نفر به سرطان پروستات مبتلاست.

همچنین با توجه به گفته های ایزمن، سرطان سینه در کشورهای با بالاترین میزان مصرف لبنیات، بیشتر است. یک مطالعه در انگلستان نشان داد که حتی در انگلستان، مناطق با بالاترین میزان مصرف لبنیات، افراد بیشترین میزان سرطان پستان را داشتند. ایزمن می گوید مصرف لبنیات “غیر طبیعی ترین و غیر معقول ترین کاری است که ما انجام می دهیم.”

آلودگی در شیر

شیر گاو
شیر گاو

آلاینده ها در شیر، یکی دیگر از نگرانی های جدی هستند. شیر تولید شده در آمریکا، به دلیل اضافه شدن هورمون رشد نوترکیب گاوی (rBGH)، در اتحادیه اروپا ممنوع است.

هنگامی که این هورمون ها برای گاو ها تجویز می شود، rBGH  باعث می شود تا گاوها ۲۰٪، بیشتر شیر تولید کنند، و همچنین موجب می شود تا گاوها هورمون های رشد شبیه به انسولین تولید کننده (IGF-1).

با توجه به انجمن مصرف کنندگان ارگانیک، برخی از rBGH هایی که به گاوها اختصاص داده می شوند، وارد  شیر می شود. ائتلاف پیشگیری از سرطان (CPC) می گوید:

“به احتمال زیاد IGF-1 باعث تغییر سلول های طبیعی پستان  به سلول های سرطانی سینه می شود. علاوه بر این، IGF-1  باعث حفظ بدخیمی سلول های سرطانی انسان می شود، از جمله تهاجم و توانایی آن در گسترش دادن سلول های سرطانی به اندام های دور.”

RBGH  همچنین خطر ابتلا به ماستیتیس (نوعی عفونت پستان) را افزایش می دهد، که گاهی اوقات باعث می شود که چرک ها، باکتری ها و خون، وارد شیر شود. قانون فدرال در ایالات متحده، وجود تا ۵۰ میلیون سلول چرکی در هر فنجان شیر را مجاز اعلام کرده است.

اگر rBGH بسیار خطرناک بوده و در اتحادیه اروپا ممنوع است، چرا در ایالات متحده قانونی است؟ CPC معتقد است که “شرکت مونسانتو، سازنده rBGH، بر قوانین ایمنی محصولات U.S. تأثیر گذاشته است که اجازه فروش شیر بدون علامت rBGH را می دهد.”

آلودگی دیگری که در شیر گاو یافت می شود، آفت کش ها هستند. پس ماندها در چربی محلول هستند، به این معنی که در شیر و بافت حیوانات متمرکز می شوند.

درمورد کلسیم چطور؟

در حالی که شیر گاو حاوی مقدار بالایی کلسیم است، همچنین دارای پروتئین بالایی نیز می باشد. پروتئین بیش از حد در رژیم غذایی باعث می شود کلسیم از استخوان ها خارج شود. دکتر کری سوندرز معتقد است: “در آمریکای شمالی یکی از بالاترین مصرف لبنیات و همچنین بیشترین میزان پوکی استخوان را دارند.”

برای مبارزه با پوکی استخوان، سوندرز ورزش و مصرف ” لوبیا و سبزی ” را به عنوان یک منبع برای کلسیم توصیه می کند که همچنین حاوی مقدار مناسب و مورد نیاز پروتئین نیز می باشد. گاناما همچنین توصیه می کند که کلسیم از سبزیجات برگ سبز دریافت شود.

به علاوه، مصرف کلسیم برای سلامت استخوان، شاید آن مقداری که فکرش را می کنیم، ضروری نباشد. یک مطالعه از دانشکده ی بهداشت عمومی هاروارد در سال ۱۹۷۷ منتشر شد که حاکی از آن هستند، افزایش مصرف شیر و غذاهایی با مقدار بسیار فراوان کلسیم در زنان بالغ، خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را کاهش نمی دهد.

احتباس و حفظ کلسیم برای جلوگیری از پوکی استخوان نیز مهم است. سدیم، سیگار کشیدن، کافئین و عدم فعالیت فیزیکی می تواند موجب کاهش کلسیم شود.

همانطور که قبلا اشاره شد، شیر حاوی مقدار زیادی فسفر و پتاسیم می باشد. این مقدار پتاسیم و فسفر برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی، مضر می باشد.

در حالی که طرفداران حقوق حیوانات به دلایل اخلاقی گیاهخوار هستند، مهم است بدانید که شیر گاو برای سلامت انسان ضروری نیست.

نوشته مرتبط: ۹ شیر گیاهی جایگزین برای شیر لبنی- آیا شیرهای جایگزین و غیر لبنی، سالم هستند؟

باز نشر مطالب سایت فقط با ذکر منبع و لینک مطلب سایت pitoonik.com مجاز میباشد.

مراجع

مرجع شماره ۱

معصومه عسکری

معصومه عسکری کارشناس زیست سلولی-مولکولی و میکروبیولوژی، نویسنده ارشد بخش علوم و سلامتی در پیتونیک است. او در مورد موضوعات مرتبط با سلامتی مانند علوم زیستی، پزشکی و رژیم غذایی می نویسد.

یک نظر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *