آنافیلاکسی چیست و چرا یک موقعیت اورژانسی محسوب می شود؟
آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک شدید، حاد و مرگبار است که کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. آنافیلاکسی اغلب در عرض چند دقیقه و گاهی اوقات ساعت ها بعد از قرار گرفتن در معرض ماده ای که باعث واکنش آلرژیک می شود (ماده حساسیت زا) مانند بادام زمینی یا نیش زنبور عسل، بروز می کند.
آنافیلاکسی باعث می شود سیستم ایمنی بدن سیلی از مواد شیمیایی را آزاد کرده و فرد را دچار شوک کند. در نتیجه فشار خون ناگهان پایین آمده، مجاری تنفسی باریک و مانع تنفس می شود. علائم و نشانه های آنافیلاکسی شامل نبض سریع و ضعیف، بثورات پوستی، حالت تهوع و استفراغ می باشد. محرک های رایج شامل برخی غذاها، برخی داروها، سم حشرات و لاتکس است.
آنافیلاکسی نیاز به تزریق اپی نفرین و مراجعه به اورژانس دارد. اگر اپی نفرین ندارید، باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید. اگر آنافیلاکسی فورا درمان نشود، می تواند کشنده باشد.
شوک آنافیلاکتیک چیست؟
فردی که واکنش آنافیلاکتیک دارد می تواند دچار شوک آنافیلاکتیک شود. در شوک آنافیلاکتیک یا شوک آنافیلاکسی فشار خون به شدت پایین می آید. بافت های برونش (قسمتی از دستگاه تنفسی که بین نای و نایژک‌ها قرار گرفته است) که به حمل هوا کمک می کنند، متورم می شوند. این واکنش ها باعث خس خس سینه، تنگی نفس و حتی از دست دادن هوشیاری می شود.
آنافیلاکسی چقدر شایع است؟
داده های موجود نشان می دهند که آنافیلاکسی تقریبا از هر ۵۰ نفر در یک نفر رخ می دهد. اما بسیاری از محققان معتقدند که این میزان حتی بیشتر است و احتمالا این تعداد به یک نفر از هر ۲۰ نفر می رسد.
علائم آنافیلاکسی کدامند؟
آنافیلاکسی معمولا با خارش شدید چشم یا صورت شروع می شود. در عرض چند دقیقه، ممکن است علائم شدیدتری را تجربه کنید. علائم آنافیلاکسی معمولا در عرض چند دقیقه بعد از قرار گرفتن در معرض ماده حساسیت زا رخ می دهد. با این حال، بروز علائم می تواند گاهی اوقات نیم ساعت یا بیشتر طول بکشد. علائم و نشانه های آنافیلاکسی عبارتند از:
- واکنش های پوستی، از جمله کهیر، خارش و برافروختگی یا رنگ پریدگی پوست
- فشار خون پایین (افت فشار خون)
- انقباض مجاری تنفسی و تورم زبان یا گلو، که می تواند باعث خس خس سینه و دشواری در تنفس شود
- نبض ضعیف و سریع
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- سرگیجه یا غش کردن
- راش های پوستی قرمز
- درد شکم
- تنگی قفسه سینه
- گرفتگی عضلات
- احساس عذاب یا ترس
در صورت مشاهده علائم زیر، بلافاصله به اورژانس مراجعه کرده و یا داروهای ضدآلرژی خود را مصرف کنید. بدون درمان، علائم آنافیلاکسی شدیدتر شده و خطر مرگ افزایش می یابد، مانند:
- افت فشار خون، با نبض ضعیف یا گیجی
- افزایش ضربان قلب
- شوکه شدن
- ضعف ناگهانی
- بیهوشی
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما، فرزندتان یا شخص دیگری، دچار واکنش آلرژیک شُدید به دنبال کمک فوری پزشکی باشید. منتظر نمانید تا ببینید آیا علائم از بین می روند یا خیر.
اگر فرد مبتلا به حمله، یک آمپول اپی نفرین دارد، فورا از آن استفاده کنید. حتی اگر علائم پس از تزریق بهبود یافت، باز هم باید به اورژانس مراجعه کنید تا از تکرار نشدن علائم حتی بدون قرار گرفتن در معرض آلرژن اطمینان حاصل کنید. این واکنش دوم، آنافیلاکسی دو فازی نامیده می شود.
اگر شما یا فرزندتان در گذشته دچار حمله آلرژی شَدید یا علائم و نشانه های آنافیلاکسی شده اید، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
تشخیص و مدیریت طولانی مدت آنافیلاکسی پیچیده است، بنابراین احتمالا باید به یک پزشک متخصص آلرژی و ایمونولوژی مراجعه کنید.
آنافیلاکسی دو فازی چیست؟
آنافیلاکسی دو فازی هنگامی رخ می دهد که بعد از برطرف شدن اولین علائم، موج دوم علائم آنافیلاکسی آغاز شوند. این موج دوم می تواند ساعت ها یا حتی چند روز پس از موج اول اتفاق بیفتند. حدود ۲۰٪ از افرادی که آنافیلاکسی دارند، به آنافیلاکسی دو فازی مبتلا می شوند.
علل بروز آنافیلاکسی چیست؟
سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی تولید می کند که از بدن در برابر مواد خارجی دفاع می کنند. این کار هنگامی که یک ماده خارجی مضر، مانند برخی از باکتری ها یا ویروس ها، وارد بدن می شود، بسیار به نفع بدن است. اما سیستم ایمنی برخی افراد، بیش از حد به موادی واکنش نشان می دهند که به طور معمول موجب واکنش آلرژیک نمی شوند.
علائم آلرژی، معمولا زندگی فرد را تهدید نمی کنند، اما واکنش شدید آلرژیک می تواند منجر به آنافیلاکسی شود. حتی اگر شما یا فرزندتان در گذشته فقط یک واکنش آنافیلاکتیک خفیف داشته اید، خطر آنافیلاکسی شدیدتر پس از قرار گرفتن مجدد در معرض ماده ایجاد کننده آلرژی وجود دارد.
متداول ترین عامل آنافیلاکسی در کودکان، آلرژی غذایی مانند بادام زمینی و آجیل درختی، ماهی، صدف و شیر است. به طور کلی عواملی که موجب آنافیلاکسی می شوند عبارتند از:
- شیر گاو
- تخم مرغ
- بادام زمینی
- صدف (میگو، خرچنگ دریایی)
- سویا
- آجیل های درختی (مانند گردو، فندق، آجیل برزیلی و بادام هندی)
- گندم
- داروهای خاص از جمله آنتی بیوتیک، آسپرین، سایر داروهای مسکن بدون نسخه و داروهای داخل وریدی (IV) که در برخی از آزمایشات تصویربرداری استفاده می شود
- نیش زنبور و مورچه های آتش نشانی
- لاتکس
در برخی افراد، ورزش هوازی مانند آهسته دویدن، یا حتی فعالیت بدنی شدیدتر مانند پیاده روی، موجب آنافیلاکسی می شود، اما معمولا شایع نیست. مصرف برخی از غذاها قبل از ورزش، ورزش در هوای گرم، سرد یا رطوبت بالا در برخی افراد با آنافیلاکسی مرتبط است. با پزشک خود در مورد اقدامات احتیاطی که هنگام ورزش باید انجام دهید صحبت کنید.
اگر نمی دانید چه چیزی باعث حمله آلرژی شما می شود، آزمایش های خاصی می تواند به شناسایی آلرژن (ماده آلرژی زا) کمک کند. البته در بعضی موارد، هرگز علت آنافیلاکسی مشخص نمی شود (آنافیلاکسی ایدیوپاتیک).
آیا گرده گل ها باعث آنافیلاکسی می شود؟
گرده و سایر مواد حساسیت زا که آن ها را تنفس می کنید به ندرت باعث آنافیلاکسی می شوند.
عوامل خطر آنافیلاکسی
عوامل خطر شناخته شده زیادی برای آنافیلاکسی وجود ندارد، اما مواردی که ممکن است خطر ابتلا به آنافیلاکسی را افزایش دهند عبارتند از:
- آنافیلاکسی قبلی: اگر یک بار آنافیلاکسی داشته باشید، خطر ابتلا به این واکنش جدی افزایش می یابد. واکنش های آینده ممکن است شدیدتر از اولین واکنش باشند.
- آلرژی یا آسم: افرادی که به هر دو بیماری مبتلا هستند، در معرض خطر ابتلا به آنافیلاکسی قرار دارند.
- برخی بیماری ها: این موارد شامل بیماری قلبی و تجمع غیر طبیعی نوع خاصی از گلبول های سفید خون (ماستوسیتوز) است.
عوارض عدم درمان آنافیلاکسی
یک واکنش آنافیلاکتیک می تواند زندگی فرد را تهدید و تنفس یا ضربان قلب را متوقف کند.
آنافیلاکسی چگونه درمان می شود؟
اگر واکنش آلرژیک به غذا یا نیش حشرات داشته اید، پزشک برای شما اپی نفرین (آدرنالین) تجویز خواهد کرد. آدرنالین علائم ناشی از واکنش را درمان می کند.
همیشه آمپول اپی نفرین را به همراه داشته باشید. اگر واکنش آنافیلاکتیک را تجربه می کنید، دارو را در ران خود تزریق کنید. این کار موجب می شود سرعت واکنش و علائم کم شود.
اگر بعد از ۵ تا ۱۵ دقیقه علائم بهبود نیافت، در صورت در دسترس بودن آمپول اپی نفرین، تزریق دوم را شروع کنید. پس از تزریق، به پزشکی مراجعه کنید یا با اورژانس تماس بگیرید. پس از واکنش آنافیلاکتیک، نیاز به ارزیابی پزشکی دارید.
پیشگیری از بروز آنافیلاکسی
بهترین راه جلوگیری از آنافیلاکسی پرهیز از موادی است که باعث این واکنش شدید می شوند. همچنین:
- یک گردنبند یا دستبند هشدار دهنده بپوشید تا نشان دهد شما به داروهای خاص یا سایر مواد آلرژی دارید.
- کیت اورژانس را با داروهای تجویز شده همیشه همراه خود داشته باشید. اگر آمپول اپی نفرین دارید، تاریخ انقضا را بررسی کنید و مطمئن شوید که از انقضای آن نگذشته باشد.
- حتما تمام پزشکانی که به آن ها مراجعه می کنید را از واکنش های دارویی که داشته اید مطلع کنید.
- اگر به حشرات نیش دار حساسیت دارید، در اطراف آن ها احتیاط کنید. پیراهن و شلوار آستین بلند بپوشید. پابرهنه روی چمن راه نروید و از پوشیدن رنگ های روشن پرهیز کنید. از عطر، ادکلن یا لوسیون های معطر استفاده نکنید. از قوطی های نوشابه باز شده در فضای آزاد ننوشید.
- اگر حساسیت غذایی دارید، برچسب تمام غذاهایی که تهیه می کنید و می خورید را با دقت بخوانید.
هنگام غذا خوردن در بیرون، درباره نحوه تهیه هر غذا سوال بپرسید و دریابید که چه موادی در آن قرار دارد. حتی مقدار کمی از مواد غذایی که به آن حساسیت دارید می تواند واکنش جدی ایجاد کند.
منابع
