خطرات و مضرات مصرف استامینوفن
برای مدت های طولانی، به نظر می رسید استامینوفن، ماده فعال موجود در تایلنول، جزء داروهای مسکن ضد درد بی خطر محسوب می شد.
استامینوفن جزء داروهایی است که برای همه در دسترس بوده و افراد معمولا برای تسکین سردرد و کمر درد از آن استفاده می کنند. این ماده یکی از پرکاربردترین و بی خطرترین داروهای مسکن ضد درد است. اما اخیرا، در مورد بی خطربودن استامینوفن تردیدهایی به وجود آمده است.
استامینوفن که به پاراستامول یا APAP نیز معروف می باشد، دارویی است که معمولا برای کاهش درد خفیف تا متوسط و کاهش تب استفاده می شود. استامینوفن در بیش از ۶۰۰ داروی بدون نسخه (OTC) و با نسخه، از جمله تایلنول (نام تجاری استامینوفن) و ویکودین (حاوی ترکیبی از استامینوفن و هیدروکودن) وجود دارد.
سردرد، درد عضلانی، کمردرد، درد دندان، سرماخوردگی، درد قاعدگی و آرتریت از جمله مواردی هستند که استامینوفن برای آن ها استفاده می شود.
طبق اعلام انجمن محصولات بهداشتی مصرف کننده (CHPA)، هر هفته حدود ۲۳ درصد از بزرگسالان در ایالات متحده یا به عبارتی ۵۲ میلیون آمریکایی از داروهای حاوی استامینوفن استفاده می کنند.
استامینوفن در دوزهای توصیه شده، یکی از ایمن ترین داروهای OTC محسوب می شود.
بر خلاف سایر داروهای مسکن و ضد درد، مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، استامینوفن خطر ابتلا به ناراحتی های معده یا مشکلات قلبی را افزایش نمی دهد، و این امر استامینوفن را برای افرادی که قادر به تحمل داروهای NSAID نیستند، به یک انتخاب همیشگی تبدیل می کند.
از این گذشته، ارائه دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی نیز استامینوفن را جزء معدود داروهای تسکین دهنده درد می دانند که به طور کلی مصرف آن در دوران بارداری بی خطر است. مطالعه ای در سال ۲۰۱۰ توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) نشان داد که مصرف این دارو در سه ماهه اول بارداری باعث افزایش خطر ابتلا به نقص هنگام تولد نمی شود.
اما مانند همه داروها، خطراتی وجود دارد و محققان دریافته اند که خطرات ناشی از مصرف استامینوفن ممکن است جدی تر از آنچه که تصورش را داریم، باشد.
یک بررسی منتشر شده در Annals of Rheumatic Diseases (بیماری های روماتیسمی) به این نتیجه رسید که خطرات احتمالی ناشی از استامینوفن دست کم گرفته شده است. برخی تحقیقات نشان می دهند که این دارو می تواند خطر بروز حوادث قلبی عروقی و مرگ و میر را افزایش دهد.
با توجه به این موضوع ما به برخی از خطرات اثبات شده ی مصرف استامینوفن نگاهی می اندازیم.
عوارض جانبی نادری که ممکن است با مصرف استامینوفن اتفاق بیافتند:
- مدفوع خونین یا سیاه
- ادرار خونین یا ابری (کدر)
- تب همراه با لزر یا تب بدون لرز
- درد در ناحیه تحتانی کمر و یا پهلو (شدید ویا تیز)
- نقاط قرمز روی پوست
- بثورات پوستی، کهیر یا خارش
- گلو درد
- سوزش، زخم یا لکه های سفید روی لب یا دهان
- کاهش ناگهانی مقدار ادرار
- خونریزی یا کبودی غیرمعمول
- خستگی یا ضعف غیرمعمول
- چشم ها یا پوست زرد
در صورت بروز هر یک از علائم مصرف بیش از حد، فورا درخواست کمک کنید.
علائم مصرف بیش از حد استامینوفن
- اسهال
- افزایش تعرق
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع یا استفراغ
- گرفتگی یا درد معده
- تورم، درد یا حساسیت قسمت بالای شکم یا معده
سایر عوارض جانبی ممکن است در برخی از افراد نیز رخ دهد. اگر متوجه تاثیرات منفی دیگری شده اید، با متخصص بهداشت خود مشورت کنید.
مصرف بیش از حد استامینوفن و آسیب کبدی
آسیب کبدی شاید شناخته شده ترین خطر ناشی از مصرف استامینوفن باشد و چنین آسیب هایی می تواند از طریق مصرف بیش از حد دارو ایجاد شود.
پس از مصرف استامینوفن، بیشتر قسمت های دارو توسط کبد متابولیزه و از طریق ادرار دفع می شوند. با این حال، بخشی از دارو به متابولیت سمی تبدیل شده که می تواند به سلول های کبدی آسیب برساند. مصرف زیاد استامینوفن خطر آسیب کبدی را افزایش می دهد و در موارد شدید می تواند منجر به مرگ شود.
طبق اعلام سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، بین سال های ۱۹۹۸-۲۰۰۳، استامینوفن عامل اصلی نارسایی حاد کبد در ایالات متحده بوده است و تقریبا نیمی از موارد نارسایی کبد در این دوره نتیجه مصرف بیش از حد و تصادفی آن بوده است.
بعلاوه، FDA اظهار داشت، در طی دهه ۱۹۹۰، مصرف بیش از حد و غیر عمدی استامینوفن مسئول حدود سالانه ۵۶۰۰۰ مراجعه به اورژانس، ۲۶۰۰۰ بستری در بیمارستان و ۴۵۸ مرگ بوده است.
از آنجا که استامینوفن در طیف گسترده ای از داروهای OTC (بدون نسخه) و داروهای تجویزی با دوزهای مختلف وجود دارد، می تواند به طور تصادفی بیش از حد مصرف شود، به خصوص در صورت استفاده چند داروی حاوی استامینوفن بطور همزمان.
دستورالعمل های فعلی توصیه می کنند روزانه بیش از ۴۰۰۰ میلی گرم استامینوفن مصرف نکنید. با توجه به اینکه یک قرص Tylenol Extra Strength حاوی ۵۰۰ میلی گرم استامینوفن است، می توان به راحتی مشاهده کرد که چطور ممکن است فرد به طور تصادفی، در معرض خطر استفاده بیش از حد مجاز باشد.
علاوه بر این، آسیب کبدی ناشی از استامینوفن به آرامی رخ می دهد، و اغلب تا زمانی که به مرحله ی حاد برسد، بدون تشخیص باقی می ماند، بنابراین ممکن است افراد فکر کنند مصرف کمی استامینوفن اضافی از مقدار توصیه شده، هیچ ضرری ندارد.
با توجه به این نکته، در سال ۲۰۱۱، FDA از تولیدكنندگان داروهای تجویزی خواست تا به طور داوطلبانه مقدار استامینوفن را در هر قرص یا كپسول با بیش از ۳۲۵ میلی گرم محدود كنند تا خطر مصرف بیش از حد و تصادفی مصرف کنندگان كاهش یابد.
از سال ۲۰۱۴، این سازمان گزارش داد كه فقط نیمی از تولیدكنندگان داروهای بدون نسخه به طور داوطلبانه از این درخواست پیروی كرده اند.
علاوه بر این، FDA توصیه می کند که ارائه دهندگان خدمات پزشکی دقت داشته باشند تا مجموع استامینوفن های موجود در داروهای تجویزی در هر دوز، به کمتر از ۳۵۰ میلی گرم برسد.
آلرژی شدید پوستی و سرطان خون و رابطه آن ها با مصرف استامینوفن
تعدادی از مطالعات، استفاده از استامینوفن را با آلرژی شدید پوستی مرتبط دانسته اند، و سیستم گزارش دهی رویدادها و وقایع ناخواسته FDA (FAERS) نشان داده است که بین سال های ۱۹۶۹ تا ۲۰۱۲، ۱۰۷ مورد آلرژی شدید پوستی در ایالات متحده رخ داده است، که منجر به ۶۷ بستری در بیمارستان و ۱۲ مرگ شد.
به همین ترتیب، در سال ۲۰۱۳، FDA هشدار داد كه استفاده از استامینوفن، در موارد نادر، می تواند تعدادی از واکنش های پوستی بالقوه كشنده، از جمله سندرم استیونز-جانسون (SJS) و نكرولیز سمی اپیدرمال (TEN) ایجاد كند.
در سال ۲۰۱۱، یک مطالعه منتشر شده در ژورنال انکولوژی بالینی، ارتباط بین مصرف منظم استامینوفن و افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان های خون را کشف کرد.
در این مطالعه، استفاده از مسکن ها در ۶۴۰۰۰ مرد و زن در سنین ۵۰-۷۶ سال بررسی شد که در آن مشخص گردید افرادی که حداقل به مدت ۴ سال، در هفته ۴ بار یا بیشتر از استامینوفن استفاده می کردند، خطر ابتلا به برخی از سرطان های خون از جمله لنفوم و لوسمی در آن ها دو برابر است.
با این حال، نویسنده مطالعه امیلی وایت، از مرکز تحقیقات سرطان فرد هوچینسون در سیاتل، ایالت واشنگتن، اشاره کرد که احتمال خطر ابتلا به چنین سرطان هایی در بین مصرف کنندگان منظم و طولانی مدت استامینوفن، در حدود ۲ درصد در طی ۱۰ سال وجود دارد.
اوتیسم، اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD) و آسم
با وجود استفاده از استامینوفن در دوران بارداری که به طور کلی بی خطر تلقی می شود، تعدادی از مطالعات نشان داده اند که ممکن است چنین نباشد.
یک مطالعه حاکی از آن است که مادران بارداری که از استامینوفن استفاده می کردند، بیشتر احتمال دارد کودکانی داشته باشند که در سن ۳ سالگی به آسم مبتلا شوند.
محققان، از جمله دکتر ماریا مگنوس از انستیتوی بهداشت عمومی نروژ در اسلو می گویند که این یافته ها از اهمیت بهداشت عمومی برخوردار هستند و از عوارض جانبی احتمالی مصرف استامینوفن در بارداری پرده برداشته اند.
با این حال، آن ها می گویند که این نتایج، تغییرات در توصیه های فعلی استامینوفن برای استفاده در دوران بارداری را تضمین نمی کند. این تحقیقات بیان دارند زنان باردار قبل از استفاده از دارو باید با پزشک خود مشورت کنند.
اما آسم تنها خطری نیست که ممکن است با مصرف استامینوفن در بارداری ایجاد شود.
MNT گزارشی را منتشر كرد كه نشان داد ارتباطی بین قرار گرفتن در معرض استامینوفن در دوران بارداری، اوتیسم و اختلال كم توجهی- بیش فعالی (ADHD) وجود دارد.
از تجزیه و تحلیل بیش از ۲۶۰۰ زن باردار، محققان دریافتند که زنانی که در ۳۲ هفته اول بارداری از استامینوفن استفاده می کنند ۳۰ درصد بیشتر احتمال دارد که فرزندان دارای اختلالات توجه در ۵ سالگی داشته باشند، که اغلب در کودکان مبتلا به اوتیسم یا ADHD مشاهده می شود.
البته لازم به ذکر است که در بسیاری از موارد، فواید استامینوفن در صورت مصرف دوزهای صحیح از مضرات آن بیشتر است.
به منظور کاهش خطرات احتمالی استفاده از استامینوفن، مؤسسه ملی بهداشت (NIH) توصیه هایی را ارائه می دهد:
- بیش از یک محصول حاوی استامینوفن را همزمان مصرف نکنید.
- دارو را دقیقا مطابق دستورالعمل پزشک یا درج شده روی برچسب بسته مصرف کنید.
- روزانه بیش از ۴۰۰۰ میلی گرم استامینوفن مصرف نکنید.
- در صورت ابتلا به بیماری کبدی یا سابقه بیماری های دیگر، به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر روزانه بیش از سه لیوان نوشیدنی الکلی مصرف می کنید از مصرف استامینوفن خودداری کنید.
- در صورت بارداری، قبل از مصرف استامینوفن با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر فکر می کنید بیش از حد استامینوفن مصرف کرده اید، حتی اگر احساس بدی ندارید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
استامینوفن و کودکان: چرا دوز مصرفی استامینوفن اهمیت دارد؟
استامینوفن (تایلنول و غیره) مدتهاست که یک درمان استاندارد برای تب و درد در کودکان است. این ماده مؤثر بدون نسخه در دسترس است. اما مصرف بیش از حد آن، می تواند مضر باشد. لازم است که درباره عوارض مصرف بیش از حد استامینوفن در کودکان بدانید.
چه چیزی ممکن است باعث مصرف بیش از حد استامینوفن شود؟
مصرف بیش از حد استامینوفن می تواند در یک چشم برهم زدن رخ دهد. مصرف بیش از حد آن می تواند به دلایل زیر اتفاق بیافتد:
- عجله دارید: اگر نادرست دستورالعمل ها را دنبال کنید، ممکن است به طور ناخودآگاه به فرزند خود بیش از حد مجاز استامینوفن بخورانید. یا دوز داروها را به دقت اندازه گیری نکنید، دو دوز را خیلی نزدیک به هم استفاده کنید یا اینکه فرد دیگری که مراقب فرزند شماست قبلا دوز مجاز مصرفی را به کودک خورانده است.
- داروها را ترکیب می کنید: اگر فرزند شما علائم سرماخوردگی مختلفی داشته باشد، ممکن است استامینوفن را با داروی سرماخوردگی بطور همزمان استفاده کنید. این ممکن است خطرناک باشد، زیرا بسیاری از داروهای سرماخوردگی حاوی استامینوفن هستند. همچنین، باید از دادن داروهای سرماخوردگی و سرفه به دلیل عوارض جانبی جدی در کودکان کمتر از ۶ سال خودداری کرد.
- از فرمول اشتباه استفاده می کنید: اگر به جای فرمولاسیون استامینوفن كودكان، استامینوفن بزرگسال را به کودک بدهید، ممكن است باعث مصرف بیش از حد یا اُور دوز شود.
- فکر می کنید مصرف مقدار بیشتر دارو، بهتر است: اگر از عملکرد دوز توصیه شده استامینوفن راضی نیستید، ممکن است دوز یا دفعات مصرف آن را افزایش داده و باعث مصرف بیش از حد و تصادفی شوید.
- فرزند شما دارو را با آب نبات یا آب میوه اشتباه گرفته است: مصرف بیش از حد داروها هنگامی اتفاق می افتد كه كودک به اشتباه آب نبات یا آب میوه های حاوی استامینوفن را مصرف کند. به همین دلیل توصیه می شود که قرص ها و یا خوراکی های حاوی دارو را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
دوزهای توصیه شده استامینوفن چقدر می باشد؟
اگر به کودک خود استامینوفن می دهید، برچسب محصول را با دقت بخوانید تا دوز صحیح را بر اساس وزن فرزندتان تعیین کند. به طور کلی، دوزها می توانند هر چهار ساعت تکرار شوند، اما نباید بیش از پنج بار در ۲۴ ساعت مصرف شود.
اگر دوز استامینوفن زیاد باشد چه اتفاقی می افتد؟
مصرف بیش از حد استامینوفن توانایی کبد در پردازش ایمن دارو را تحت تاثیر قرار می دهد. مصرف بیش از حد استامینوفن می تواند منجر به مشکلات کبدی خطرناک و تهدید کننده زندگی شود.
اگر نگران مصرف بیش از حد استامینوفن هستید یا متوجه علائم اولیه یا علائم مصرف بیش از حد (تهوع، استفراغ، بی حالی و درد شکم در ۲۴ ساعت) شدید با یک مرکز کنترل سم یا اورژانس تماس بگیرید. در صورت امکان، قدرت یا غلظت استامینوفن موجود در محصول را یادداشت کنید تا به مراکز کنترل سم یا اورژانس در ارزیابی کمک کند. اگر به پزشک مراجعه کردید، بطری دارو را به همراه داشته باشید.
چگونه می توان از مصرف بیش از حد استامینوفن جلوگیری کرد؟
قبل از اینکه به کودک خود استامینوفن بدهید، توجه کنید که آیا او به آن احتیاج دارد یا خیر. به عنوان مثال، هدف اصلی درمان با استامینوفن برای کودکی که دچار تب می شود، بهبود آسایش کودک است نه پایین آوردن دمای بدن او. علاوه بر این:
- وزن فرزندتان را بدانید. دستورالعمل ها و توصیه های مبتنی بر وزن را که بر روی برچسب های دارویی چاپ شده است، دنبال کنید.
- از پیمانه اندازه گیری که همراه با دارو است استفاده کنید. برای اندازه گیری استامینوفن مایع از قاشق چایخوری خانگی (می تواند در اندازه متفاوت باشد) استفاده نکنید.
- در هنگام مصرف داروهای دیگری که حاوی استامینوفن هستند، به فرزند خود استامینوفن ندهید.
- به کودک خود استامینوفن بزرگسالان ندهید.
- پس از استفاده از دارو، آن را خوب بسته و داروها را در ظرف اصلی و خارج از دسترس كودک نگهداری كنيد.
منابع
