علت اسپاسم و پرش عضلات چیست؟ راهکارهای درمان آن کدامند؟
از پرش عضلات پلک گرفته تا پرش عضلات پشت ساق پا، این انقباضات کوچک و سریع عضلانی غیر ارادی، ممکن است در هر زمان اتفاق بیفتند و می توانند آزار دهنده باشند. خوشبختانه، بیشتر اوقات آن ها نه مضر هستند و نه نشانه ای از مشکلات جدی.
اما پرش عضلات گاهی اوقات می تواند نشانه یک مشکل جدی پزشکی باشد.
دلیل پرش عضلات چیست؟
برخی از دلایل گرفتگی عضلات عبارتند از:
- فعالیت بیش از حد
- اضطراب
- کم آبی
- خواب ناکافی
- مصرف کافئین زیاد
- مصرف داروهای محرک مانند آمفتامین ها
- مصرف برخی از داروها مانند دیورتیک ها یا داروهای ضد افسردگی
- کمبود مواد مغذی مانند کمبود کلسیم، منیزیم یا ویتامین D
- پیچ خوردگی عصب نخاعی
- اختلالات متابولیک مانند بیماری کلیوی
- سایر درگیری های سیستم عصبی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک یا ALS
دکتر جاستین کوان، استادیار عصب شناسی دانشکده پزشکی لوئیز کاتز در دانشگاه تمپل فیلادلفیا، می گوید: “یک دلیل شایع که موجب پرش عضلات می شود، فعالیت بیش از حد می باشد. از این رو ممکن است بعد از ورزش سنگین، دچار پرش عضلات در پاها، بازوها و یا سایر قسمت های دیگر بدن شوید.
علت شایع دیگر، استرس یا اضطراب است. این تجربه شخصی من است که درست قبل از آماده شدن برای امتحانات اصلی یا حتی گاهی اوقات هنگام سخنرانی و هنگامی که بسیار عصبی، مضطرب و یا دچار استرس می شوم، پرش عضلات را تجربه می کنم.”
آیا ماهیچه ها هوش دارند؟
شما به عضلات خود می گویید چه کاری انجام دهند، بدون اینکه در مورد آن فکر کنید. اما گاهی اوقات آن ها کار خود را انجام می دهند. اسپاسم و پرش عضلات بیشتر در ران ها، ساق پا، دست ها، بازوها، شکم، برآمدگی و قوس کف پا دیده می شود. آن ها می توانند بخشی از عضله، تمام آن یا گروهی از ماهیچه ها را درگیر کنند. پزشکان همیشه نمی توانند دلیل این موضوع را تشخیص دهند، اما چندین عامل محرک، می توانند آن را کنترل کنند.
پرش عضلات پلک
این پرش های عضلانی ناگهانی پلک، میوکیمیا نامیده می شود. این پرش ها می توانند آزار دهنده باشند و روی پلک بالا یا پایین اتفاق بیفتند. محرک های ایجاد کننده پرش عضلات پلک از استرس و سیگار کشیدن گرفته تا باد، نور زیاد، کافئین زیاد و کمبود خواب متغیر هستند. پرش عضلات پلک گرچه آزار دهنده است، اما بی ضرر بوده و معمولا به سرعت از بین می رود. البته این مشکل می تواند طی چند روز آینده دوباره برگردد.
پرش عضلات پلک که بیش از چند روز طول بکشد، می تواند نشانه ای از مشکلات چشم مانند خشکی چشم یا گلوکوما باشد و در صورت وجود مشكل در حركت عضلات صورت نیز می تواند رخ دهد. در موارد نادر، پرش عضلات پلک می تواند نشانه ای از اختلالات مغزی یا عصبی مانند فلج بل، مولتیپل اسکلروزیس و سندرم تورت باشد. اما این شرایط علائم دیگری نیز ایجاد می کند.
دلایل اسپاسم و پرش عضلات
- پایین بودن مقدار الکترولیت های بدن: ماهیچه ها برای عملکرد مناسب، به مواد معدنی مانند پتاسیم و منیزیم وابسته هستند. اگر میزان این مواد معدنی در بدن کم باشد، بدن، با علائمی همچون گرفتگی و اسپاسم، شما را از کمبود مواد معدنی آگاه می کند. علاوه بر ورزش یا تعرق، مصرف زیاد برخی از داروها و یا اسهال و استفراغ نیز می توانند موجب کاهش الکترولیت های بدن شوند.
- کمبود آب: اگر به اندازه کافی آب ننوشید، احتمالا دچار اسپاسم و پرش عضلات خواهید شد. فقط مصرف کم آب، موجب کم آبی بدن نمی شود، بلکه از دست دادن مایعات بدن و الکترولیت ها نیز، یکی دیگر از دلایل اصلی پرش عضلات می باشد.
- استرس و تنش: گاهی اوقات می توان استرس را، عامل سردرد یا بی خوابی دانست، اما استرس همچنین می تواند باعث ایجاد تنش و درد در عضلات شود. استفاده از روش هایی برای آرامش بیشتر مانند ماساژ یا مدیتیشن می تواند کمک کننده باشد.
- مصرف زیاد کافئین: کافئین می تواند موجب افزایش انرژی شود. اما مصرف بیش از حد آن می تواند باعث ایجاد انقباض عضلات در قسمت های مختلف بدن شود. سایر داروهای محرک مانند آمفتامین ها نیز همین اثر را دارند.
- کمبود خواب و خستگی: انقباضات و اسپاسم ها در هنگام خستگی می توانند روش بدن برای هشدار به فرد باشند.
- ورزش و فعالیت های بدنی: اگر بعد از تمرین یا پیاده روی متوجه اسپاسم عضلات شدید، ممکن است نیاز به صرف زمان بیشتری برای ساختن عضلات داشته باشید. اگر به اندازه کافی از عضلات کار نکشید، احتمال خستگی و گرفتگی عضلات بیشتر می شود. حداقل دو بار در هفته تمرینات قدرتی را به روتین خود اضافه کنید.
- داروها: اگر فشار خون بالا یا بیماری قلبی دارید، پزشک ممکن است برای شما داروهای دیورتیک تجویز کند. داروهای دیورتیک موجب بالا رفتن تعداد دفعات دفع ادرار می شوند که می تواند کاهش مقدار پتاسیم در بدن و در نتیجه اسپاسم عضلات را به دنبال داشته باشد. سایر داروها مانند بعضی از داروهای ضد افسردگی ممکن است موجب پرش عضلات شوند. همچنین برخی از داروهای صرع و اعصاب ممکن است موجب پرش عضلات پلک شود.
- سندرم سروتونین: اگر ماهیچه های بدن در طی چند ساعت پس از مصرف داروی جدید یا تغییر دوز در داروی مصرفی، دچار اسپاسم و پرش شدند، با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است شما سندرم سروتونین داشته باشید. سندرم سروتونین زمانی اتفاق می افتد که برخی از داروها یا مکمل ها موجب تجمع بیش از حد سروتونین مغز در بدن شوند. این یک وضعیت جدی است که معمولا با تب بسیار بالا و سایر علائم همراه بوده و نیاز به مراقبت پزشکی دارد.
- بیماری کلیوی: کلیه ها معمولا علائم هشدار دهنده زود هنگام را نشان نمی دهند. هنگامی که کلیه ها بسیاری از قابلیت ها و عملکردهای خود را از دست می دهند، ممکن است فرد دچار گرفتگی عضلات شود. اگر مبتلا به دیابت، فشار خون بالا یا سایر موارد مرتبط با مشکلات کلیوی هستید، در صورت شروع اسپاسم به پزشک مراجعه کنید.
- بیماری لو گریگ (ALS) : پرش عضلات در دست و پا می تواند یکی از علائم اولیه بیماری لو گریگ باشد که به آن اسکلروز آمیوتروفیک جانبی نیز گفته می شود. این بیماری به دلیل توقف اعصابی که مسئول پیام رسانی از مغز و نخاع به سایر نقاط بدن هستند، اتفاق می افتد. این اعصاب قبل از اینکه بطور کامل متوقف شوند، پیام های نامنظم می فرستند.
- عصب تحت فشار: هنگامی ایجاد می‌‌شود که بافت‌های اطراف یک عصب مانند استخوان ها، غضروف ها، ماهیچه ها یا تاندون ها، فشار بیش از حدی روی آن عصب وارد کنند. گاهی اوقات لغزش یا پارگی و حرکت دیسک بین استخوان، عصب نخاعی را در این موقعیت قرار می دهد. در این صورت ممکن است در عضلاتی که تحت کنترل این اعصاب هستند، تغییراتی حس کنید. پزشک شما می تواند در طول معاینه جسمی یا با MRI و یا سی تی اسکن این بیماری را تشخیص دهد.
- نوروپاتی: وقتی سلول های عصبی آسیب می بینند، نحوه ارتباط آن ها با یکدیگر و همچنین مغز تغییر می کند. اسپاسم و پرش عضلات می تواند علائم هشدار دهنده ای باشد که نشان می دهد نوروپاتی (ختلال در كاركرد اعصاب)، اعصاب کنترل کننده عضلات را تحت تاثیر قرار داده است. برخی از افراد با این بیماری متولد می شوند، اما نوروپاتی می تواند به دلیل آسیب، عفونت، بیماری، مصرف الکل و برخی از داروها اتفاق بیفتد. دیابت عامل اصلی بروز نوروپاتی است.
- سندرم ایزاک: این بیماری نادر هنگامی اتفاق می افتد که اعصاب بدون دستور مغز یا نخاع، سیگنال هایی را برای حرکت عضلات ارسال کند. این امر موجب پرش، گرفتگی و سفتی عضلات می شود. همچنین این سندرم ممکن است باعث حرکت موجی ماهیچه ها شود (انگار چیزی در زیر پوست فرد حرکت می کند). این علائم همچنین به عنوان نورومیوتونیا یا سندرم ایزاکس-مرتنس شناخته می شود، این علائم در هنگام خواب یا تحت بیهوشی عمومی ادامه می یابد.
- لوپوس: پرش عضلات ممکن است نشانه ای از بیماری لوپوس باشد، اگرچه این بیماری رایج نیست. لوپوس یک بیماری خود ایمنی طولانی مدت است که بدن فرد به اشتباه به بافت سالم خود، حمله می کند. لوپوس ممکن است موجب التهاب برخی از گروه های عضلانی شود. به این التهاب میوزیت گفته می شود. پرش عضلات می تواند نشانه میوزیت است.
- مالتیپل اسکلروزیس (ام اس): به ندرت، پرش عضلات می تواند نشانه ای از بیماری مالتیپل اسکلروزیس (ام اس) باشد. ام اس یک بیماری دژنراتیو است که بر روی علائم عصبی مرکزی فرد تاثیر می گذارد. یکی از علائم شایع ام اس، اسپاسم می باشد. هنگامی که عضلات سفت شده و به صورت غیر ارادی منقبض می شوند، اسپاسم اتفاق می افتد. پرش عضلات ممکن است نشانه اسپاستیسیتی یا هیپرتونی (انقباض مداوم عضلات) باشد.
درمان های خانگی اسپاسم و پرش عضلات
با تغییر در سبک زندگی می توان به راحتی در خانه دلایل شایع ایجاد پرش عضلات را درمان کرد و از بین برد. این تغییرات در سبک زندگی شامل موارد زیر می باشند:
- داشتن یک رژیم سالم تر و متعادل
- مصرف مکمل های غذایی برای رفع کمبودهای بدن
- ورزش با شدت متوسط، همراه با گرم و سرد کردن بدن (قبل و بعد ورزش)
- کاهش مصرف کافئین
- خواب کافی
- اجتناب یا مدیریت استرس با یوگا، ذهن آگاهی یا مدیتیشن
- تامین آب بدن
اگر بیماری های زمینه ای دلیل ایجاد انقباض عضلانی در فرد باشد، پزشک با یک برنامه درمانی به شخص کمک خواهد کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
اگر کسی دچار پرش عضلات شود به گونه ای که نتواند به راحتی دلایل ایجاد کننده آن را تشخیص دهد، باید با پزشک خود مشورت کند.
همچنین در صورت بروز گرفتگی و پرش عضلات در کنار سایر علائم جدید، باید با پزشک مشورت کنید.
کلام آخر
پرش عضلات علل روزمره بسیاری دارد که همگی جدی نیستند. افراد می توانند به راحتی این دلایل را در خانه درمان کرده و از طریق تغییرات خاص در سبک زندگی خود از آن پیشگیری کنند.
برخی از دلایل پرش عضلات جدی تر هستند، اما این شرایط عمدتا نادر است.
اگر پزشک فردی را مبتلا به بیماری دژنراتیو مانند ام اس یا بیماری لو گریگ تشخیص دهد (با وجود اینکه این شرایط درمانی ندارد) با یک برنامه درمانی صحیح می توان اطمینان حاصل کرد که فرد از کیفیت زندگی خوبی برخورددار خواهد بود.
منابع
