نشانه ها و علائم بیماری ام اس و راهکارهای تسکین آن

بیماری ام اس (مولتیپل اسکلروزیس) یک بیماری ناتوان کننده مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) است. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به غلاف محافظی (میلین) که فیبرهای عصبی را پوشانده، حمله می کند و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه بدن می شود. در نهایت، این بیماری می تواند باعث آسیب دائمی یا وخیم اعصاب شود.

نشانه ها و علائم بیماری ام اس بسیار متفاوت است و به میزان آسیب عصبی و اعصابی که تحت تاثیر قرار گرفته اند، بستگی دارد. برخی از افراد مبتلا به ام اس شدید، ممکن است توانایی پیاده روی به طور مستقل یا به طور کل پیاده روی را از دست بدهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است پس از یک مدت طولانی، بهبودی را بدون هیچ گونه علائم جدید تجربه کنند.

علت بیماری ام اس هنوز ناشناخته است. دانشمندان معتقدند که ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی در ایجاد خطر ابتلا به ام اس دخالت دارند.

پیشرفت، شدت و علائم خاص بیماری ام اس در هر فرد هنوز قابل پیش بینی نیست. بیشتر افراد مبتلا به ام اس در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی هستند و زنان حداقل دو تا سه برابر، بیشتر از آقایان به این بیماری مبتلا می شوند.

انجمن ملی ام اس تخمین می زند که این تعداد می تواند نزدیک به ۱ میلیون نفر باشد.

هیچ درمان قطعی برای بیماری مولتیپل اسکلروزیس وجود ندارد. با این حال، راهکارهای موجود می توانند به بهبودی در حملات، اصلاح روند بیماری و مدیریت علائم کمک کنند.

بیماری ام اس چیست؟

دانشمندان دقیق نمی دانند چه عاملی باعث ایجاد ام اس می شود، اما معتقدند که ام اس یک بیماری خود ایمنی است که بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) تاثیر می گذارد. هنگامی که فرد به بیماری خود ایمنی مبتلا است، سیستم ایمنی بدن همانطور که ممکن است به یک ویروس یا باکتری حمله کند، به بافت سالم حمله می کند.

در مورد ام اس، سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین که از الیاف عصبی محافظت می کند، حمله می کند و باعث التهاب می شود. میلین همچنین به اعصاب کمک می کند تا هدایت سیگنال های الکتریکی را به سرعت و کارآمد تر انجام دهند.

مولتیپل اسکلروز به معنی ” اسکار (زخم) بافت در نواحی مختلف” است.

هنگامی که غلاف میلین در مناطق مختلف از بین می رود یا آسیب می بیند، از خود جای زخم یا اسکلروزیس باقی می گذارد. پزشکان همچنین این مناطق را پلاک یا ضایعه می نامند. این آسیب ها به طور عمده بر مناطق زیر تاثیر می گذارد:

• ساقه مغز
• مخچه، که حرکت را هماهنگ و تعادل را کنترل می کند
• نخاع
• اعصاب بینایی
• ماده سفید در بعضی از مناطق مغز

با افزایش ضایعات بیشتر، الیاف عصبی می توانند شکسته یا آسیب ببینند. در نتیجه، تکانه های الکتریکی از مغز، دیگر به آرامی به سمت عصب هدف جریان نمی یابد. این بدان معنی است که بدن نمی تواند عملکردهای خاصی را انجام دهد.

علائم بیماری ام اس

نشانه ها و علائم بیماری ام اس، متعدد بوده و ممکن است بسته به موقعیت الیاف عصبی آسیب دیده، در هر فرد و در طول دوره بیماری متفاوت باشد. علائم اغلب بر حرکت تاثیر می گذارد، مانند:

• بی حسی یا ضعف در یک یا چند اندام که به طور معمول در یک طرف از بدن و در یک زمان، در پاها و تنه رخ می دهد
• احساس برق گرفتگی که با حرکات خاصی در گردن ایجاد می شود، به خصوص خم شدن گردن به جلو (علامت لرمیت: یک حس شدید و کوتاه شبیه به یک شوک الکتریکی که گردن و نخاع را طی کرده و در تنه و اندام ها پخش می‌شود)
• لرزش و رعشه، عدم هماهنگی یا راه رفتن ناپایا

مشکلات بینایی نیز رایج است، از جمله:

• از دست رفتن جزئی یا کامل بینایی، معمولا هر بار در یک چشم؛ اغلب با درد هنگام حرکت چشم همراه است
• دو بینی طولانی مدت
• تاری دید

علائم بیماری ام اس همچنین ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• لکنت زبان
• خستگی
• سرگیجه
• سوزن شدن یا درد در قسمت هایی از بدن
• مشکلات عملکرد جنسی، روده و مثانه

آسیب وارد شده به اعصاب به این معنی است که مغز شما نمی تواند سیگنال هایی را به طور صحیح از طریق بدن شما ارسال کند. اعصاب شما آنطور که باید، برای کمک به حرکت و احساس شما کار نمی کنند. در نتیجه، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید مانند:

• مشکل در راه رفتن
• احساس خستگی
• ضعف عضلانی یا اسپاسم
• بی حسی و گزگز دست و پا و بدن
• مشکلات جنسی
• ضعف کنترل مثانه یا روده
• درد
• افسردگی
• مشکل در تمرکز یا به خاطر سپردن

در سال های اخیر، دانشمندان درمان های جدید بسیاری را پیدا کرده اند که غالبا می توانند در جلوگیری از عود بیماری و کاهش اثرات بیماری کمک کنند.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز هر یک از علائم فوق به دلایل نامعلوم، باید به پزشک مراجعه کنید.

دوره بیماری ام اس

اکثر مبتلایان به ام اس دارای یک دوره بیماری عودکننده هستند. آن ها دوره هایی از علائم یا عودهای جدید را تجربه می کنند که طی روزها یا هفته ها به وجود می آیند و معمولا تا حدی یا کاملا بهبود می یابند. این عودها به دنبال دوره های آرام بهبود بیماری، می تواند ماه ها یا حتی سال ها ادامه داشته باشد.

کم ترین میزان افزایش در دمای بدن می تواند نشانه ها و علائم بیماری ام اس را به طور موقت بدتر کند، اما به عنوان عود بیماری در نظر گرفته نمی شود.

در حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از مبتلایان به بیماری عود کننده ام اس، در نهایت پیشرفت پایداری از علائم را تجربه می کنند (همراه  یا بدون دوره بهبودی)، که این دوره به عنوان ام اس پیشرونده ثانویه شناخته می شود.

وخیم تر شدن علائم معمولا شامل مشکلات مربوط به تحرک و راه رفتن است. میزان پیشرفت بیماری در افراد مبتلا به ام اس ثانویه که به پیشرفت ام اس مبتلا هستند، بسیار متفاوت است.

برخی از مبتلایان به ام اس، شروع تدریجی و پیشرفت مداوم علائم و نشانه ها را بدون عود تجربه می کنند. این بیماری به عنوان ام اس اولیه پیشرونده شناخته می شود.

دلایل بروز بیماری ام اس

علت بیماری مولتیپل اسکلروز ناشناخته است. این بیماری، جزء بیماری های خود ایمنی به حساب می آید که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت های خود حمله می کند. در مورد ام اس، این نقص سیستم ایمنی بدن ماده چربی پوشانده و محافظ فیبرهای عصبی مغز و نخاع (میلین) را از بین می برد.

میلین را می توان با روکش عایق روی سیم های برق مقایسه کرد. هنگامی که میلین محافظ، آسیب دیده و فیبر عصبی در معرض دید قرار می گیرد، پیام هایی که در طول آن عصب حرکت می کنند ممکن است کند یا مسدود شوند. عصب نیز ممکن است به خودی خود آسیب ببیند.

عوامل و فاکتورهای خطر

این عوامل ممکن است خطر ابتلا به ام اس (مولتیپل اسکلروزیس) را افزایش دهد:

• سن: بیماری ام اس در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما معمولا افراد بین سنین ۱۶ تا ۵۵ سال را مبتلا می کند.
• جنسیت: زنان دو یا سه برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بیماری عودکننده ام اس هستند.
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهران و برادران شما مبتلا به ام اس بوده است، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید.
• عفونت های خاص: انواع ویروس ها به ام اس مرتبط شده اند، از جمله Epstein-Barr، ویروسی که باعث ایجاد مونونوکلئوز عفونی (یا بیماری بوسه، یک بیماری ویروسی است که یکی از راه‌های انتقال آن بوسیدن و رابطه جنسی است و از طریق تنفس و غذای آلوده، ناخن گیر مشترک، ظرف غذای مشترک، حتی مجاورت مسواک خیس با مسواک بقیه افراد نیز منتقل می‌شود) می شود.
• نژاد: سفید پوست ها به ویژه افراد اروپای شمالی، بیشترین احتمال ابتلا به بیماری ام اس را دارند. مردم آسیایی، آفریقایی یا بومی آمریکا کمترین احتمال ابتلا را دارند.
• اقلیم: ام اس در کشورهایی که دارای آب و هوای معتدل هستند، از جمله کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا بسیار بیشتر است.
• ویتامین D: مقادیر کم ویتامین D و قرار نگرفتن کافی در معرض نور آفتاب با خطر بیشتر ام اس همراه است.
• برخی بیماری های خود ایمنی: در صورت ابتلا به بیماری تیروئید، دیابت نوع ۱ یا بیماری التهابی روده، احتمال ابتلا به بیماری ام اس کمی بیشتر است.
• سیگار کشیدن: افراد سیگاری که یک سری نشانه های اولیه از علائم بیماری ام اس را تجربه می کنند، بیشتر احتمال دارد که به نشانه هایی از ام اس پیشرفته و عود کننده دچار شوند.

تشخیص بیماری ام اس

تشخیص ام اس بسیار دشوار است، زیرا علائم آن می تواند مانند بسیاری از اختلالات عصبی دیگر باشد. اگر پزشک به ام اس مشکوک باشد، شما را به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه می دهد. متخصص از شما درمورد تاریخچه پزشکی شما سؤال خواهد کرد و علائم اصلی آسیب عصبی در مغز، نخاع و عصب بینایی شما را بررسی می کند.

هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که بتواند ثابت کند که شما مبتلا به ام اس هستید. پزشک شما برای بررسی از چند مورد مختلف استفاده خواهد کرد. این ها شامل موارد زیر است:

• آزمایش خون برای رد بیماری هایی که باعث ایجاد علائم مشابه می شوند مانند بیماری لایم و ایدز.
• بررسی تعادل، هماهنگی، بینایی و عملکردهای دیگر برای اطلاع از چگونگی کارکرد اعصاب.
• آزمایشی که تصاویری با جزئیات از ساختارهای بدن شما تهیه می کند، مانند MRI.
• تجزیه و تحلیل مایعی که برای مغز و نخاع مانند بالشتک عمل می کند (به نام مایع مغزی نخاعی (CSF)). افراد مبتلا به ام اس معمولا پروتئین خاصی در CSF خود دارند.
• آزمایشی به نام پتانسیل برانگیخته که فعالیت الکتریکی در مغز شما را اندازه گیری می کند.

درمان ام اس

در حال حاضر درمانی برای بیماری ام اس وجود ندارد، اما تعدادی از درمان ها می توانند باعث بهبودی در احساس و عملکرد بدن شوند.

پزشک شما همچنین می تواند داروهایی را تجویز کند که ممکن است روند بیماری را کند تر، از بروز حملات جلوگیری کند، علائم شما را تسکین دهد یا در مدیریت استرس ناشی از این بیماری به شما کمک کند.

پزشک ممکن است برای کوتاه تر کردن حملات و کاهش شدت بیماری ام اس، استروئید تجویز کند. همچنین می توانید داروهای دیگری مانند نرم و شل کننده های عضلانی، آرام بخش یا سم بوتولینوم (بوتاکس) را امتحان کنید تا اسپاسم عضلات را کاهش داده و برخی از علائم دیگر را درمان کنید.

از جمله راهکارهایی که برای آهسته کردن سرعت پیشرفت و تسکین درد می توان انجام داد شامل موارد زیر است:

داروهای کاهش سرعت پیشرفت بیماری ام اس

چندین روش اصلاح کننده بیماری (DMTs) تایید شده از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای اشکال عود کننده بیماری ام اس وجود دارد که با تغییر نحوه عملکرد سیستم ایمنی بدن کار می کنند.

این داروهای تجویز شده از طرف پزشک ممکن است بعضی خوراکی، برخی از طریق تزریق زیر جلدی- عضلانی و برخی به عنوان تزریق داخل وریدی، باشد. اینکه بیمار هرچند وقت یک بار به این داروها نیاز داشته باشد و یا اینکه آیا می تواند این داروها را در منزل استفاده کند، به نوع دارو بستگی دارد.

DMT های زیر در حال حاضر تایید شده اند:

داروهای تزریقی (عضلانی- زیر جلدی)

• اینترفرون بتا ۱-a (Avonex و Rebif)
• اینترفرون بتا ۱ b (Betaseron و Extavia)
• گلاتیرامر استات (کوپاکسون و گلاتوپا)

داروهای خوراکی

• تريفلونوميد (اوباگیو)
• فینگولیمود (گیلنیا)
• دی متیل فومارات (تسفیدرا)
• ماونکلاد (کلادریبین)
• مایزنت (سیپونیمود)

داروهای تزریق وریدی

• المتوزوماب (لمترادا)
• میتوکسانترون (نوآنترون)
• اکرلی زومب (اکرووس)
• ناتالیزوماب (تیسابری)

دستورالعمل های فعلی، استفاده از این داروها را در مراحل اولیه توصیه می کند، زیرا احتمال خوبی وجود دارد که این داروها بتوانند پیشرفت ام اس را کند کنند، به خصوص اگر زمانی که علائم هنوز شدید نیستند، مصرف شوند.

بعضی از داروها در مراحل خاصی مفید هستند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است میتوکسانترون را در مرحله بعدی، که ام اس شدیدتراست، تجویز کند.

پزشک باید بر مصرف این داروها نظارت داشته باشد. داروها با توجه به شدت و علائم هر فرد، تجویز می شوند. داروها ممکن است در کنار فواید، مضراتی نیز داشته باشند.

عوارض جانبی داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، شامل خطر بیشتری برای ابتلا به سایر عفونت ها می شود. برخی از داروها همچنین ممکن است به کبد آسیب برساند.

اگر فردی متوجه عوارض جانبی یا بدتر شدن علائم بیماری ام اس شود، باید به پزشک مراجعه کند.

تسکین علائم بیماری ام اس در هنگام شعله ور شدن

• کورتیکواستروئیدها: این داروها باعث کاهش التهاب و سرکوب سیستم ایمنی بدن می شوند. آن ها می توانند در انواع خاصی از بیماری ام اس، علائم حاد را درمان کنند. مانند Solu-Medrol (متیل پردنیزولون) و Deltasone (پردنیزون). اگر فرد بیش از حد از این داروها استفاده کند، استروئیدها می توانند عوارض جانبی داشته باشند، و در دراز مدت بی فایده خواهند بود.
• تغییرات رفتار: در صورت بروز مشکلات بینایی، پزشک ممکن است توصیه کند گاهی اوقات به چشم ها استراحت دهید یا زمان نگاه کردن به صفحه تلویزیون و گوشی را محدود کنید ودر زمان خستگی استراحت کنید.
• مشکلات تحرک و تعادل: فیزیوتراپی و وسایل کمکی هنگام پیاده روی مانند عصا ممکن است به بیماران مبتلا به ام اس کمک کند. داروی دلفامپریدین (آمپیرا) نیز ممکن است مفید باشد.
• لرزش و رعشه بدن: فرد ممکن است به وسایل کمکی به عنوان تکیه گاه نیاز داشته باشد. داروها نیز ممکن است به کاهش لرزش کمک کند.
• خستگی: استراحت کافی و دوری از گرما، می تواند کمک کننده باشد. فیزیوتراپی و کاردرمانی می تواند به افراد روش های راحت تر انجام کارها را آموزش دهد. وسایل کمکی مانند عصا و واکر نیز می توانند مفید باشند. دارو یا مشاوره برای بهبود خواب باعث تقویت انرژی می شود.
• درد: پزشک ممکن است داروهای ضد تشنج یا ضد اسپاسم یا تزریق الکل را برای تسکین نورالژی تریژمینال (درد شدید روی صورت) تجویز کند. داروهای تسکین دهنده درد مانند گاباپنتین ممکن است به درد بدن کمک کند. همچنین داروهایی برای تسکین درد عضلات و گرفتگی عضلات در ام اس وجود دارد.
• مشکلات مثانه و روده: برخی از داروها و تغییر رژیم غذایی می توانند به رفع این موارد کمک کنند.
• افسردگی: پزشک ممکن است یک مهار کننده انتخابی مجدد سروتونین (SSRI) تجویز کند، زیرا این موارد کمتر از سایر داروهای ضد افسردگی باعث خستگی می شوند.
• تغییرات و مشکلات شناختی: دونپزیل (Donepezil)، دارویی برای آلزایمر است که ممکن است به برخی افراد کمک کند.

درمان های مکمل و جایگزین

موارد زیر ممکن است به جنبه های مختلف بیماری ام اس کمک کند:

• گرما و ماساژ درمانی برای کاهش درد
• طب سوزنی برای درد و راه رفتن
• مدیریت استرس برای تقویت روحیه
• برای حفظ استحکام، انعطاف پذیری، کاهش سفتی عضلات و تقویت خلق و خوی ورزش کنید
• رژیم غذایی سالم با مقدار زیادی میوه، سبزیجات و فیبر تازه
• ترک یا اجتناب از مصرف سیگار

سایر راهکارهای کمک کننده

ماری جوانای دارویی: مطالعات نشان داده اند که ماری جوانا پزشکی (کانابیس: این ماده از سر گل و برگ‌های جوان گیاه مؤنث شاه‌دانه بدست می‌آید) ممکن است به تسکین درد، کاهش سفتی عضلات و بی خوابی کمک کند. با این حال، شواهد کافی برای تایید این موضوع وجود ندارد. همچنین باید توجه داشته باشید که:

• بین استفاده از کانابیس که بصورت غیر قانونی فروخته می شود و ماری جوانا پزشکی تفاوت وجود دارد.
• همه اشکال کانابیس در همه جا قانونی نیستند.

قبل از استفاده از کانابیس، فرد باید با پزشک خود مشورت کند، زیرا برخی از اشکال آن می تواند عوارض جانبی داشته باشند.

توانبخشی و فیزیوتراپی: توان بخشی می تواند به بهبود یا حفظ توانایی فرد در انجام کار در خانه و محل کار کمک کند. برنامه ها به طور کلی شامل موارد زیر است:

• فیزیوتراپی: این کار با هدف ارائه مهارت هایی برای حفظ و بازیابی حداکثر حرکت و توانایی عملکردی انجام می شود.
• کاردرمانی: استفاده درمانی از کار، مراقبت از خود و بازی ممکن است به حفظ عملکرد ذهنی و جسمی کمک کند.
• گفتار و بلع درمانی: متخصص گفتاردرمانی و بلع درمانی برای افرادی که به آن احتیاج دارند آموزش های تخصصی را انجام می دهد.
• توانبخشی شناختی: این کار به افراد کمک می کند تا مشکلات خاص در تفکر و ادراک را مدیریت کنند.
• توانبخشی شغلی: این کار به فرد کمک می کند که زندگی خود را با وجود بیماری ام اس تغییر دهد تا بتواند برنامه های شغلی، یادگیری مهارت های شغلی، توانایی یافتن و ماندن در شغل را داشته باشد.

تعویض پلاسما: تعویض پلاسما شامل برداشت خون از فرد، از بین بردن پلاسما، جایگزینی آن با پلاسمای جدید و انتقال مجدد آن به فرد است.

این فرآیند آنتی بادی های موجود در خون را که به قسمت هایی از بدن فرد حمله می کنند، از بین می برد، اما اینکه آیا این کار می تواند به افراد مبتلا به ام اس کمک کند، نامشخص است. مطالعات نتایج متفاوتی به همراه داشته است. تعویض پلاسما معمولا فقط برای حملات شدید ام اس مناسب است.

درمان با سلول های بنیادی: دانشمندان به دنبال استفاده از درمان با سلول های بنیادی برای بازسازی سلول های مختلف بدن و بازگرداندن عملکرد سلول هایی هستند که به دلیل مشکلات سلامتی، آن را از دست داده اند.

محققان امیدوارند که روزی تکنیک های سلول درمانی بتوانند صدمات وارده به بیماری ام اس را جبران کند و عملکرد سیستم عصبی را بازیابی کنند.

تحقیقات ارائه شده گزینه های درمانی بیشتری برای پزشکان در مورد این بیماری، ایده بهتر در مورد علل آن و امکان تشخیص زودرس آن است. سلول های بنیادی و تحقیقات ژنتیکی ممکن است به زودی به پزشکان در ترمیم اعصاب آسیب دیده یا جلوگیری از ابتلا به این بیماری کمک کند.

باز نشر مطالب سایت بدون ذکر نام و لینک مطلب سایت پیتونیک ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.

منابع: medicalnewstoday , webmd