آسیب به سر – چه زمانی ضربه به سر خطرناک و جدی است؟ کمک های اولیه
آسیب به سر، به هرگونه ضربه به سر، جمجمه یا مغز گفته می شود. آسیب سر می تواند بسته یا باز (نفوذ کننده) باشد.
آسیب سرِ بسته، به این معنی است که ضربه سختی توسط یک جسم به سر وارد شده، اما آن جسم موجب شکستگی جمجمه نشده است.
آسیب سر باز یا نفوذکننده به این معنی است که سر با جسمی برخورد کرده که در نتیجه ی آن جمجمه شکسته و جسم وارد مغز شده است. این نوع آسیب به سر، بر اثر ضربه شدید با سرعت به سر زیاد مانند برخورد به شیشه جلو ماشین در هنگام تصادف رانندگی به سر نیز رخ دهد.
صدمات سر عبارتند از:
- ضربه مغزی، که در آن مغز تکان می خورد، شایع ترین نوع آسیب مغزی تروماتیک است.
- زخم های سر
- شکستگی جمجمه
آسیب به سر یکی از دلایل رایج مراجعه به اورژانس است. تعداد زیادی از افرادی که از ناحیه سر آسیب می بینند کودکان هستند. آسیب تروماتیک مغزی (TBI) بیش از ۱ مورد از هر ۶ بستری در بیمارستان مربوط به آسیب را در سال تشکیل می دهد.
دانستن اینکه چگونه یک آسیب جزئی سر را از یک آسیب جدی تشخیص دهید می تواند به معنای واقعی کلمه جان شما را نجات دهد. سالانه میلیون ها نفر دچار آسیب سر می شوند. این افراد معمولا تصادف یا دعوا می کنند، زمین می خورند یا در حین ورزش یا در محل کار به سرشان ضربه وارد می شود. بیشتر آسیب های سر جزئی هستند، زیرا سر توسط جمجمه محافظت می شود.
اما گاهی اوقات این محافظت کافی نیست. سالانه بیش از نیم میلیون نفر دچار صدمات شدید سر می‌شوند. شایع ترین نوع ضربه به سر ضربه مغزی است.
ضربه مغزی زمانی اتفاق میافتد که ضربه به سر، باعث شود مغز در جمجمه تکان بخورد. فرد همچنین ممکن است دچار کبودی در مغز شوند که به آن کوفتگی می گویند. کوفتگی و کبودی های مغزی بسیار جدی‌تر از کبودی‌های در بازو یا پا هستند.
انواع دیگر آسیب‌های سر شامل شکستگی جمجمه یا پارگی روی پوست سر است. تشخیص اینکه آیا یک آسیب جزئی به سر بسته شده است یا یک آسیب جدی می تواند بسیار سخت باشد.
گاهی با وجود خونریزی در داخل مغز یا تورم، سر، ممکن است از بیرون کاملا سالم به نظر برسد. برای تشخیص، به دنبال نشانه های دیگر آسیب جدی به سر، باشید. از جمله:
- سردرد شدید
- خروج مایع شفاف یا خون از بینی، گوش ها یا دهان
- گیجی
- خواب آلودگی یا از دست دادن هوشیاری
- تغییر در شنوایی، بینایی، چشایی یا بویایی
- از دست دادن حافظه
- تغییرات خلقی یا رفتارهای عجیب
- گفتار نامفهوم
- استفراغ مکرر
اگر شما یا شخص دیگری هر یک از این علائم را دارید، فورا با پزشک تماس بگیرید. اگر این علائم را ندارید و فکر می کنید که آسیب سر جزئی است، احتمالا نیازی به درمان ندارید. فقط از یکی از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید که مراقب شما باشند.
اگر کودک شما یا شخص دیگری دچار آسیب سر شده است، برای اطمینان از هوشیاری هر ۲ یا ۳ ساعت یکبار او را از خواب بیدار کنید و سوالاتی مانند، کجایی؟ و اسم شما چیست؟ بپرسید. اگر در مورد جدی بودن آسیب سر شک دارید، از پزشک کمک بگیرید.
بخوانید: ورم انگشتان دست – دلایل و راهکارهای درمان ورم انگشتان دست کدامند؟
علل شایع آسیب سر عبارتند از:
- حوادث در خانه، محل کار، خارج از منزل یا در حین انجام ورزش
- سقوط
- حمله فیزیکی
- تصادفات رانندگی
بیشتر این آسیب ها جزئی هستند زیرا جمجمه از مغز محافظت می کند. اما برخی از جراحات آنقدر شدید هستند که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.
علائم آسیب به سر
صدمات به سر ممکن است باعث خونریزی در بافت مغز و لایه‌هایی که مغز را احاطه کرده‌اند شود.
علائم آسیب سر می تواند بلافاصله رخ دهد یا ممکن است به آرامی در طی چند ساعت یا چند روز ایجاد شود. حتی اگر جمجمه نشکسته باشد، مغز می تواند به داخل جمجمه برخورد کند و کبود شود. وضعیت سر ممکن است خوب به نظر برسد، اما ممکن است مشکلاتی ناشی از خونریزی یا تورم داخل جمجمه وجود داشته باشد.
همچنین احتمال دارد که نخاع در اثر سقوط از ارتفاع یا پرت شدن از وسیله نقلیه آسیب ببیند.
برخی از آسیب های سر، باعث تغییر در عملکرد مغز می شود. به این نوع آسیب، آسیب مغزی تروماتیک می گویند. ضربه مغزی یک آسیب مغزی تروماتیک است. علائم ضربه مغزی می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
بخوانید: دلیل خون دماغ چیست و چگونه می توان آن را کنترل کرد؟
کمک های اولیه
یادگیری تشخیص آسیب جدی به سر و ارائه کمک های اولیه می تواند جان یک نفر را نجات دهد. برای آسیب متوسط تا شدید به سر، فورا با اورژانس تماس بگیرید.
در صورت داشتن علائم زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
- خواب آلودگی شدید
- رفتار غیرعادی، یا گفتاری که منطقی نیست
- سردرد شدید یا سفتی گردن
- تشنج
- مردمک ها (بخش مرکزی تیره چشم) با اندازه های نابرابر
- عدم توانایی حرکت دادن تمام یا بخشی از دست یا پا
- از دست دادن هوشیاری حتی برای مدت کوتاه
- استفراغ بیش از یک بار
سپس مراحل زیر را انجام دهید:
- راه هوایی، تنفس و گردش خون فرد را بررسی کنید. در صورت لزوم، تنفس و CPR را شروع کنید.
- اگر تنفس و ضربان قلب فرد نرمال اما فرد بیهوش باشد، طوری رفتار کنید که گویی آسیب نخاعی وجود دارد. با قرار دادن دستان خود در دو طرف سر فرد، سر و گردن را تثبیت نگه دارید. سر را در راستای ستون فقرات نگه دارید و از حرکت جلوگیری کنید. منتظر کمک پزشکی باشید
- با فشار دادن محکم یک پارچه تمیز بر روی زخم، هرگونه خونریزی را متوقف کنید، مگر اینکه به شکستگی جمجمه مشکوک باشید. اگر آسیب جدی است، مراقب باشید سر فرد را حرکت ندهید. اگر پارچه به طور کامل خونی شد، آن را برندارید. پارچه دیگری را روی پارچه اول قرار دهید.
- اگر مشکوک به شکستگی جمجمه هستید، به محل خونریزی فشار مستقیم وارد نکنید و هیچ گونه باقی مانده از زخم را پاک نکنید. زخم را با پانسمان گاز استریل بپوشانید.
- اگر فرد استفراغ می کند یا در شرف استفراغ است، برای جلوگیری از خفگی، سر، گردن و بدن فرد را به پهلو بغلتانید و سر و گردن را خود ثابت کنید. این کار همچنان از ستون فقرات محافظت می کند، که همیشه باید تصور کنید که در صورت آسیب سر، ستون فقرات نیز آسیب دیده است. کودکان اغلب یک بار پس از ضربه به سر استفراغ می کنند. این ممکن است مشکلی نداشته باشد، اما برای راهنمایی بیشتر با پزشک تماس بگیرید.
- کمپرس یخ را روی نواحی متورم قرار دهید (یخ را در حوله بپیچید تا مستقیما با پوست تماس نداشته باشد).
کارهایی که نباید انجام دهید
- زخم سر را که عمیق است یا خونریزی زیادی دارد، نشویید.
- هیچ جسمی را که از زخم بیرون زده است خارج نکنید.
- شخص را حرکت ندهید مگر اینکه کاملا ضروری باشد.
- اگر فرد گیج به نظر می رسد، او را تکان ندهید.
- اگر در تصادف فرد مشکوک به آسیب جدی به سر هستید، کلاه ایمنی را در نیاورید.
- کودکی که افتاده را با هیچ نشانه ای از ضربه به سر، بلند نکنید.
- تا ۴۸ ساعت پس از آسیب جدی به سر، از مصرف الکل خودداری کنید.
- آسیب جدی به سر که شامل خونریزی یا آسیب مغزی است باید در بیمارستان درمان شود.
برای آسیب خفیف سر، ممکن است نیازی به درمان نباشد. با این حال، برای مشاوره پزشکی تماس بگیرید و مراقب علائم آسیب سر باشید که ممکن است بعدا ظاهر شود.
پزشک چیزهایی که باید انتظار داشته باشید، چگونه سردرد را مدیریت کنید، چگونه سایر علائم خود را درمان کنید، چه زمانی به ورزش، مدرسه، کار و سایر فعالیت‌ها برگردید، و علائم یا نشانه‌هایی که باید نگران آن باشید را توضیح می‌دهد.
چه زمانی با یک پزشک متخصص تماس بگیرید
- وجود خونریزی شدید در سر یا صورت
- گیجی، خستگی یا بیهوشی
- متوقف شدن تنفس فرد
- مشکوک بودن به آسیب جدی به سر یا گردن، یا اینکه فرد دارای علائم یا نشانه های آسیب جدی به سر است
جلوگیری از آسیب به سر
نمی توان از همه آسیب های سر جلوگیری کرد. اقدامات ساده زیر می تواند به حفظ امنیت شما و فرزندتان کمک کند:
- همیشه در طول فعالیت هایی که می تواند باعث آسیب سر شود از تجهیزات ایمنی استفاده کنید. این اقدامات شامل بستن کمربند ایمنی، کلاه ایمنی دوچرخه و موتور سیکلت است.
- توصیه های ایمنی را بیاموزید و دنبال کنید.
- از مصرف الکل خودداری کنید و رانندگی نکنید، و اجازه ندهید شخصی که می‌شناسید یا مشکوک هستید که الکل مصرف کرده است، رانندگی کند.
منبع: mountsinai
