دلیل خون دماغ چیست و چگونه می توان آن را کنترل کرد؟
خون دماغ، که اپی تاکسی نیز نامیده می شود، می تواند به راحتی به دلیل محل قرارگیری بینی روی صورت و یا نزدیک بودن رگ های خونی به پوشش بینی، رخ دهد. بیشتر خونریزی های بینی را می توان در خانه کنترل کرد، اما اگر خونریزی بینی با علائم خاصی همراه بود، باید توسط پزشک بررسی شود.
خون دماغ چیست؟
به عبارت ساده، خون دماغ یا خونریزی بینی، از دست دادن خون از بافتی است که در داخل بینی قرار دارد. خون دماغ، بسیار شایع است. حدود ۶۰٪ از افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار دچار خون دماغ می شوند. موقعیت بینی در وسط صورت و وجود تعداد زیادی رگ خونی نزدیک به سطح در پوشش بینی فرد، آن را به یک هدف آسان برای آسیب دیدگی و خونریزی تبدیل کرده است.
آیا خون دماغ جدی است؟
اگرچه دیدن خونریزی از بینی می تواند نگران کننده باشد، اما بیشتر خونریزی های بینی جدی نیستند و می توانند در خانه کنترل شوند. البته برخی از این موارد باید توسط پزشک بررسی شوند. افرادی که به طور مکرر دچار خون دماغ می شوند باید حتما تحت نظر پزشک قرار بگیرند. زیرا خون دماغ در این افراد می تواند نشانه‌ی اولیه یک بیماری جدی باشد که نیاز به بررسی دارد. منشا برخی از انواع مختلف خون دماغ، پشت بینی می باشد. این نوع از خون دماغ ها معمولا رگ های خونی بزرگ را درگیر می کنند که منجر به خونریزی شدید شده و می تواند خطرناک باشد. برای این نوع خونریزی ها به مراقبت پزشکی نیاز خواهید داشت، به خصوص اگر خونریزی پس از آسیب دیدگی اتفاق بیافتد باشد و خونریزی پس از ۲۰ دقیقه فشار مستقیم روی بینی متوقف نشده باشد.
آیا خون دماغ انواع مختلفی دارد؟
خون دماغ، توسط محلی که خونریزی از آن منشاء می شود، توصیف می شود. دو نوع اصلی خون دماغ وجود دارد و یکی جدی تر از دیگری است.
- خونریزی قدامی (جلویی) بینی: این نوع خونریزی از قسمت جلوی بینی، در قسمت تحتانی دیواره ای (سپتوم) که دو طرف بینی را از هم جدا می کند، آغاز می شود. مویرگ ها و رگ های خونی کوچک در این قسمت شکننده هستند و به راحتی می توانند دچار خونریزی شوند. این شایع ترین نوع خون دماغ است و معمولا جدی نیست. این نوع از خونریزی بینی بیشتر در کودکان دیده می شود و معمولا در خانه نیز قابل درمان است.
- خونریزی خلفی بینی: این نوع خونریزی در اعماق بینی رخ می دهد. این نوع خون دماغ در اثر خونریزی در رگ های خونی بزرگتر در قسمت پشت بینی نزدیک به حلق ایجاد می شود. این نوع خون دماغ، می تواند خونریزی بینی جدی تری نسبت به خون دماغ قدامی داشته باشد. خونریزی خلفی می تواند منجر به خونریزی شدید شود، که ممکن است از پشت گلو به پایین جریان یابد. ممکن است برای این نوع خون دماغ فورا به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشید. این نوع خون دماغ بیشتر در بزرگسالان دیده می شود.
چه کسانی دچار خون دماغ می شوند؟
هر کسی می تواند دچار خون دماغ شود. بیشتر افراد حداقل یک بار در طول زندگی خون دماغ را تجربه کرده اند. با این حال، افرادی هستند که بیشتر دچار خون دماغ می شوند. این افراد عبارتند از:
- کودکان بین دو تا ۱۰ سال: سرماخوردگی یا آلرژی،هوای خشک و قرار دادن انگشتان و اشیا در بینی، کودکان را در معرض خونریزی بینی قرار می دهد.
- بزرگسالان بین ۴۵ تا ۶۵ سال: لخته شدن خون در افراد میانسال و سالمندان ممکن است بیشتر طول بکشد. همچنین افرادی که احتمالا داروهای رقیق کننده خون (مانند استفاده روزانه از آسپرین)، فشار خون بالا، تصلب شرایین (تصلب دیواره رگ ها) یا اختلال خونریزی مصرف می کنند.
- زنان باردار: عروق خونی در حین بارداری منبسط می شوند، که فشار بیشتری به رگ های خونی حساس در پوشش بینی وارد می کند.
- افرادی که داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین یا وارفارین مصرف می کنند.
- افرادی که دارای اختلالات لخته شدن خون مانند هموفیلی یا بیماری فون ویلبراند هستند.
دلیل خونریزی بینی چیست؟
خون دماغ دلایل زیادی دارد. خوشبختانه اکثر آن ها جدی نیستند.
شایع ترین علت خونریزی بینی، هوای خشک است. هوای خشک می تواند ناشی از آب و هوای گرم و کم رطوبت یا هوای گرم در محیط بسته باشد. هر دو محیط، موجب خشک شدن غشای بینی (بافت ظریف داخل بینی)، پوسته شدن و ترک خوردن آن شده و در اثر مالش، انگشت کردن در بینی یا فین کردن، خونریزی بدتر و شدیدتر می شود.
سایر دلایل عمده خونریزی بینی عبارتند از:
- انگشت کردن در بینی
- سرماخوردگی (عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی) و سینوزیت، به ویژه سرماخوردگی های شدید که موجب عطسه مکرر، سرفه و دمیدن بینی می شوند
- فین کردن با شدت زیاد
- قرار دادن یک شی در بینی
- آسیب به بینی و یا صورت
- رینیت آلرژیک و غیر آلرژیک (التهاب مخاط بینی)
- داروهای رقیق کننده خون (آسپرین، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، وارفارین و سایر داروها)
- کوکائین و سایر داروهایی که از طریق بینی استنشاق می شوند
- محرک های شیمیایی (مواد شیمیایی موجود در لوازم شست و شو، بخارات شیمیایی در محل کار، سایر بوهای تند)
- ارتفاعات بلند. با افزایش ارتفاع هوا و کمبود اکسیژن، هوا خشک تر می شود
- انحراف تیغه بینی
- استفاده مکرر از اسپری های بینی و داروها برای درمان خارش، آبریزش یا گرفتگی بینی. این داروها _آنتی هیستامین ها و ضد احتقان ها می توانند غشای بینی را خشک کنند
دلایل دیگر و کمتر شایع خونریزی بینی عبارتند از:
- مصرف الکل
- اختلالات خونریزی مانند هموفیلی یا بیماری فون ویلبراند یا سرطان خون
- فشار خون بالا
- تصلب شرایین
- جراحی صورت و بینی
- تومورهای بینی
- پولیپ بینی
- ترومبوسیتوپنی ایمنی
- سرطان خون
- تلانژکتازی (گشاد شدن مویرگ های پوستی) خونریزی دهنده ارثی
- بارداری
چگونه خونریزی بینی را متوقف کنیم؟
برای جلوگیری از خون دماغ این مراحل را دنبال کنید:
- آرامش خود را حفظ کنید.
- به حالت ایستاده بنشینید و بدن و سر خود را کمی به جلو خم کنید. این باعث می شود که خون به گلوی شما نرسد، که می تواند باعث حالت تهوع، استفراغ و اسهال شود. (صاف دراز نکشید و سر خود را بین پاهای خود قرار ندهید)
- از طریق دهان نفس بکشید.
- برای گرفتن خون از دستمال یا پارچه مرطوب استفاده کنید.
- از انگشت شست و انگشت اشاره خود استفاده کنید تا قسمت نرم بینی خود را به هم نزدیک کنید. اطمینان حاصل کنید که قسمت نرم بینی را بر روی برجستگی استخوانی سخت که پل بینی را تشکیل می دهد، فشار ندهید. فشار در قسمت استخوانی یا بالاتر از بینی موجب جلوگیری از خونریزی نمی شود.
- قبل از بررسی اینکه خونریزی متوقف شده است یا خیر، حداقل ۵ دقیقه به طور مداوم مرحله ۵ را انجام دهید. اگر بینی شما هنوز خونریزی داشت، فشار دادن بینی را برای ۱۰ دقیقه دیگر ادامه دهید.
- اگر دوست دارید، برای کمک به انقباض بیشتر رگ های خونی (که باعث کند شدن خونریزی می شود)، یک بسته یخی روی پل بینی خود قرار دهید. این کار ضروری نیست، اما اگر بخواهید می توانید این مرحله را امتحان کنید.
- شما می توانید یک اسپری ضد احتقان بدون نسخه، مانند اکسی متازولین را در قسمت خونریزی بینی اسپری کنید و سپس بینی را همانطور که در بالا توضیح داده شده است، نگه دارید.
- پس از توقف خونریزی، خم نشوید، بینی را فشار ندهید و یا چیزهای سنگین را بلند نکنید. بینی خود را به مدت چند روز فین نکنید و مالش ندهید.
هشدار: از اسپری های ضد احتقان موضعی نباید در مدت زمان طولانی استفاده شود. انجام این کار در واقع می تواند باعث افزایش احتمال خون دماغ شود.
در صورت خون دماغ شدن چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟
در صورت داشتن علائم زیر بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید:
- خونریزی پس از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه متوقف نمی شود
- خونریزی سریع است یا خون زیادی از دست دادن داده اید
- دشواری در تنفس
- استفراغ به دلیل قورت دادن مقدار زیادی خون
- خون دماغ به دنبال ضربه به سر یا آسیب جدی (زمین خوردن، تصادف اتومبیل، شکستن صورت یا بینی)
در موارد زیر حتما به پزشک مراجعه کنید، اگر:
- دائما دچار خون دماغ می شوید
- علائم کم خونی (احساس ضعف، خستگی، سرما، تنگی نفس، رنگ پریدگی پوست) دارید
- کودک زیر دو سال دارید که دچار خون دماغ شده است
- داروهای رقیق کننده خون (مانند آسپرین یا وارفارین) مصرف می کنید یا دچار اختلال لخته شدن خون هستید و خونریزی متوقف نمی شود
- با شروع مصرف یک داروی جدید دچار خونریزی بینی شده اید
روش های درمان خون دماغ چیست؟
درمان خون دماغ، به علت ایجاد کننده آن بستگی دارد و می تواند شامل موارد زیر باشد:
- نازال پکینگ: گاز، اسفنج مخصوص بینی یا کف یا بادکنک لاتکس بادی به بینی شما وارد می شود تا در محل خونریزی فشار وارد کند. معمولا قبل از اینکه توسط یک متخصص مراقبت های بهداشتی برداشته شوند، به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در جای خود باقی می مانند.
- سوزاندن زخم: این روش شامل استفاده از یک ماده شیمیایی (نیترات نقره) یا انرژی گرمایی (الکتروکوتر) برای مهر و موم شدن رگ خونی خونریزی کننده است. برای این کار ابتدا بی حسی موضعی در سوراخ بینی پاشیده می شود تا قسمت داخلی بینی بی حس شود.
- تنظیم مصرف دارو یا تجویز داروهای جایگزین: کاهش یا قطع مقدار داروهای رقیق کننده خون می تواند مفید باشد. علاوه بر این، ممکن است داروهایی برای کنترل فشار خون لازم باشد. ممکن است دارویی برای کمک به لخته شدن خون، تجویز شود.
- برداشتن جسم خارجی: در صورتی که دلیل خونریزی بینی وجود جسم خارجی در آن باشد، برداشتن جسم خارجی انجام می شود.
- ترمیم جراحی شکستگی بینی یا اصلاح انحراف تیغه بینی: اگر شکستگی بینی یا انحراف تیغه بینی دلیل خونریزی بینی باشد، ترمیم جراحی شکستگی بینی یا اصلاح انحراف تیغه بینی انجام می شود.
- بستن رگ: رگ خونی که مئجر به خونریزی می شود بسته می شود تا خونریزی متوقف گردد.
برای جلوگیری از خون دماغ شدن چه کاری می توان انجام داد؟
- می توانید برای مرطوب نگه داشتن مجاری بینی، از اسپری نمکی بینی یا قطره های نمکی بینی دو تا سه بار در روز در هر سوراخ بینی استفاده کنید. این محصولات را می توان بدون نسخه پزشک و یا در خانه تهیه کرد. (برای تهیه محلول نمکی در خانه: ۱ قاشق چای خوری نمک را در ۱ چهارم آب مخلوط کنید. آب را به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید، پس از ولرم شدن از آن استفاده کنید).
- می توانید از دستگاه رطوبت ساز نیز استفاده کنید تا در طول شب رطوبت هوا را حفظ کند.
- از فین کردن با فشار بیش از حد خودداری کنید.
- با دهان باز عطسه کنید. همیشه درون یک دستمال کاغذی یا در آرنج خود عطسه کنید.
- از قرار دادن جسم خارجی در بینی خود از جمله انگشتان، خودداری کنید.
- استفاده از داروهایی که می توانند خونریزی را افزایش دهند، مانند آسپرین و ایبوپروفن را محدود کنید. بخاطر داشته باشید که هرگونه تغییر در دوز مصرفی دارو، به ویژه داروهای تجویز شده مانند وارفارین و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID)، فقط باید تحت نظر پزشک انجام شود.
- اگر علائم آلرژی بینی شما به راحتی با داروهای بدون نسخه یا نسخه پزشک کنترل نمی شود، مجددا به پزشک مراجعه کنید. اطمینان حاصل کنید که هنگام استفاده از محصولات بدون نسخه، طبق دستورالعمل ها از دارو استفاده می کنید. استفاده بیش از حد از آن ها موجب خونریزی بینی می شود.
- سیگار را ترک کن. سیگار کشیدن موجب خشکی بینی و تحریک آن می شود.
- هنگام انجام فعالیت هایی که منجر به آسیب دیدگی در صورت و بینی می شود، از محافظ استفاده کنید.
- ناخن های کودک خود را کوتاه نگه دارید.
چه زمانی خون دماغ یک اتفاق جدی است؟
مشاهده خون از بینی برای بسیاری از افراد ترسناک است. خبر خوب این است که اکثر خون دماغ ها جدی نیستند و می توانند در خانه کنترل شوند. با این حال، اگر نمی توانید خونریزی بینی خود را پس از ۲۰ دقیقه تلاش متوقف کنید یا از ناحیه سر، صورت یا بینی آسیب دیدید، به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.
چرا برخی افراد دائما دچار خون دماغ می شوند؟
دلایل بسیاری برای خونریزی مرتب از بینی وجود دارند. متداول ترین دلایل خون دماغ که نگران کننده نیستند، عبارتند از:
- استفاده مکرر از اسپری های بینی برای درمان علائم آلرژی یا سرماخوردگی یا احتقان بینی. ممکن است لازم باشد برای مدت کوتاهی از مصرف این داروها دست بکشید یا آن ها را به طور کامل قطع کنید. در صورت استفاده از این محصولات با پزشک خود مشورت کنید
- زندگی در آب و هوای خشک
- داروهای شست و شو دهنده بینی
در موارد نادر، خونریزی مکرر از بینی می تواند نشانه ای از یک اختلال خونریزی دهنده یا بیماری جدی باشد. اگر مرتبا دچار خون دماغ می شوید، به پزشک مراجعه کنید.
چه عواملی موجب خون دماغ هنگام خواب می شود؟
دلایل خونریزی بینی در هنگام خواب همان دلایلی است که در طول روز اتفاق می افتد. غشای خشک بینی ناشی از هوای خشک، آلرژی و سرماخوردگی و سایر عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی که به غشای ظریف بینی آسیب می رساند، می تواند از جمله دلایل خونریزی بینی باشد. خوابیدن روی یک طرف سر نیز ممکن است فشار مستقیمی به حفره بینی وارد کرده و دلیل دیگر خون دماغ در شب باشد.
چرا برخی هنگام فین کردن، دچار خون دماغ می شوند؟
اگر مرتبا فین می کنید، این امر می تواند به عروق خونی ظریف در بینی آسیب برسانید و موجب خونریزی شود.
بخوانید: سینوزیت چیست؟ راهکارهای تشخیص و درمان سینوزیت
منبع
