سندرم پای بیقرار چیست؟ علل و راه های درمان آن کدامند؟

سندرم پای بیقرار (RLS) شرایطی است که معمولا به دلیل احساس ناراحتی در پاها، موجب تحریک غیرقابل کنترل برای حرکت پاهای شما می شود. به طور معمول در ساعات عصر یا شب، هنگام نشستن یا دراز کشیدن اتفاق می افتد. تحرک، این احساس ناخوشایند را به طور موقت کاهش می دهد.

سندرم پای بیقرار، که اکنون به عنوان سندرم پای بیقرار/ بیماری ویلیس-اکبوم (RLS / WED) شناخته می شود، می تواند در هر سنی شروع گردد و به طور کلی با افزایش سن بدتر می شود.

این بیماری می تواند در خواب و در فعالیت های روزانه تداخل ایجاد کند. از آنجا که این سندرم معمولا در خواب اختلال ایجاد می کند، یک اختلال خواب نیز محسوب می شود.

اگرچه نام این سندرم نشانگر تاثیر آن بر پاها است، اما سندرم پای بیقرار می تواند روی بازوها، تنه، سر و سایر قسمت های بدن تاثیر بگذارد.

این بیماری یک “طیف” است که برخی از افراد فقط علائم خفیف یا ناراحتی جزئی را تجربه می کنند در حالی که برای برخی دیگر غیر قابل تحمل بوده و باعث اختلال اساسی در خواب و اختلالات قابل توجهی در کیفیت زندگی آن ها می شود.

بسیاری از کسانی که با بیماری سندرم پای بیقرار زندگی می کنند نیز دردهای مختلفی را تجربه می کنند. این وضعیت می تواند باعث ایجاد ناراحتی قابل ملاحظه ای در ساعات بیداری شود، خصوصا وقتی فرد مبتلا در حالت استراحت قرار داشته باشد.

در بسیاری از موارد علائم سندرم پای بیقرار زمانی شروع می شود که فرد به رختخواب رفته و آماده خوابیدن می شود. درست همانطور که مبتلایان شروع به استراحت می کنند علائم ظاهر می شوند و فرد چاره ای جز خارج شدن از رختخواب برای انجام حرکات کششی ندارد.

این اتفاق می تواند در یک شب بارها اتفاق بیفتد. سندرم پای بیقرار می تواند به بی خوابی های طولانی مدت در شب و خستگی در طول روز منجر شود و تاثیرات چشمگیری بر کیفیت زندگی مبتلایان از جمله اشتغال آن ها و افراد نزدیک به آن ها داشته باشد.

احساسات مرتبط با سندرم پای بیقرار یا RLS، اغلب با خارش یا غلغلک در عضلات همراه است که نمی توان آن ها را متوقف کرد. این احساسات معمولا وقتی شخص در حالت استراحت قرار می گیرد، شروع شده یا شدت می گیرد.

احساساتی که عموما در اندام ایجاد می شود نه بر روی پوست؛ به شرح زیر است:

• خزیدن
• مور مور شدن اندام
• کشیدگی ماهیچه ها
• پرش پا
• درد
• خارش
• احساس شوک

علائم متداول RLS /WED شامل موارد زیر است:

• اگر فردی در یک فضای محدود مانند صندلی سینما، ماشین یا هواپیما قرار داشته باشد یا وقتی در حال استراحت است، نشسته یا درازکش، علائم بدتر می شوند.
• علائم معمولا در عصر بدتر می شود، به خصوص وقتی فرد در تلاش است تا به خواب برود.
• معمولا با حرکت، پیاده روی، ماساژ یا کشش پاها یا ناحیه درگیر، علائم به طور مختصر کاهش می یابد. با این حال، علائم کمی پس از استراحت دوباره بازمی گردند.
• علائم معمولا هر دو پا را تحت تاثیر قرار می دهد اما می تواند سایر قسمت های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

علاوه بر این، بیش تر افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار در حین خواب دچار لرزش اندام می شوند که از آن به عنوان حرکت های تناوبی اندام (PLM) یاد می شود، یک نشانگر فیزیولوژیکی عینی از این اختلال که با اختلال در خواب همراه است.

دو فرم سندرم پای بیقرار شناخته شده وجود دارد:

• سندرم پای بیقرار اولیه یا ایدیوپاتیک: هیچ دلیل شناخته شده ای ندارد و معمولا قبل از سن تقریبا ۴۰-۴۵ سالگی به آرامی شروع می شود. این بیماری غالبا از نظر ژنتیکی درگیر است و احتمالا یکی دیگر از اعضای خانواده ممکن است این شرایط را داشته باشد. این شرایط با افزایش سن بدتر می شود.
• سندرم پای بیقرار ثانویه: اغلب شروع ناگهانی دارد و معمولا با بیماری پزشکی دیگری (به عنوان مثال کم خونی فقر آهن) یا استفاده از داروهای خاص همراه است. برخی از داروها مانند آنتی هیستامین های موجود در داروهای سرماخوردگی و ضد حساسیت، برخی از علائم را برای برخی از افراد بدتر می کنند (بنابراین به عنوان مثال در حالی که قرص بنادریل باعث راحت تر به خواب رفتن می شود، ممکن است در واقع علائم را در فرد مبتلا به RLS تشدید و خوابیدن را دشوارتر کند).

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

برخی از افراد مبتلا به RLS /WED هرگز به دنبال مراقبت پزشکی نیستند زیرا نگران هستند که این علائم جدی گرفته نشود. اما RLS /WED می تواند با ایجاد اختلال در خواب، باعث خواب آلودگی در روز شود و بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد. اگر فکر می کنید ممکن است RLS /WED داشته باشید با پزشک خود صحبت کنید.

دلایل ابتلا به سندرم پای بیقرار

اغلب، علت مشخصی برای RLS /WED وجود ندارد. محققان گمان می کنند این بیماری ممکن است به دلیل عدم تعادل دوپامین (یک پیام رسان مهم مغز که بر انگیزه، حافظه، توجه و تنظیم حرکات بدن تاثیر دارد) شیمیایی مغز ایجاد شود، که پیام هایی را برای کنترل حرکت ماهیچه ها ارسال می کند.

وراثت

گاهی اوقات RLS /WED در اعضای خانواده مشاهده می شود، به خصوص اگر این وضعیت قبل از ۴۰ سالگی شروع شود. محققان سایت و مکان هایی را در کروموزوم هایی که ژن های RLS /WED در آن وجود دارد، شناسایی کرده اند.

بارداری

بارداری یا تغییرات هورمونی ممکن است به طور موقت علائم و نشانه های RLS /WED را بدتر کند. بعضی از خانم ها برای اولین بار در دوران بارداری، خصوصا در سه ماه آخر، RLS /WED را تجربه می کنند. اما علائم و نشانه ها معمولا پس از زایمان از بین می روند.

فاکتورهای خطر

RLS /WED می تواند در هر سنی حتی در دوران کودکی بروز کند. این اختلال با افزایش سن و بیش تر در زنان نسبت به مردان شایع است.

سندرم پای بیقرار معمولا با یک مشکل اساسی پزشکی در ارتباط است. با این حال، RLS /WED گاهی اوقات با شرایط دیگری همراه است، مانند:

• نوروپاتی محیطی: این آسیب اعصاب در دست و پاها گاهی به دلیل بیماری های مزمن مانند دیابت و الکلیسم (وابستگی‌ فیزیولوژیک‌ (جسمانی‌) و روانی‌ به‌ الکل‌) است.
• کمبود آهن: حتی بدون کم خونی، فقر آهن می تواند باعث RLS /WED شود یا علائم را بدتر کند. اگر سابقه خونریزی از معده یا روده دارید، دوره های شدید قاعدگی را تجربه می کنید یا مکررا خون اهدا می کنید، ممکن است دچار کمبود آهن باشید.
• نارسایی کلیه: اگر نارسایی کلیه دارید، ممکن است فقر آهن نیز داشته باشید (اغلب با کم خونی). هنگامی که کلیه ها به درستی کار نکنند، ذخایر آهن در خون کاهش می یابد. این و سایر تغییرات در بدن ممکن است باعث RLS /WED یا بدتر شدن آن شود.
• مشکلات نخاع: ضایعات روی نخاع به RLS /WED مرتبط است. داشتن بی حسی در نخاع (نوعی از بیهوشی منطقه‌ای که به صورت تزریق ماده بی‌حسی موضعی به فضای زیر دورا می‌باشد)، مانند بلوک نخاعی (نوعی بی حسی موضعی)، خطر ابتلا به RLS /WED را نیز افزایش می دهد.

عوارض

اگرچه RLS /WED منجر به مشکلات جدی دیگر نمی شود، اما علائم آن ممکن است آزار دهنده و ناتوان کننده باشد. بسیاری از افراد مبتلا به RLS /WED در به خواب رفتن یا خوابیدن مشکل دارند. RLS /WED شدید می تواند باعث اختلال قابل توجه در کیفیت زندگی و در نتیجه منجر به افسردگی شود.

سندرم پای بیقرار چگونه درمان می شود؟

RLS با مراقبت در جهت رفع علائم، قابل درمان است. حرکت اندام (های) آسیب دیده ممکن است تسکین موقتی داشته باشد. بعضی اوقات علائم RLS با یافتن و درمان یک وضعیت پزشکی همراه، مانند نوروپاتی محیطی، دیابت یا کم خونی فقر آهن قابل کنترل است.

مکمل های آهن یا داروها معمولا مفید هستند، اما هیچ داروی واحدی به طور موثر سندرم پای بیقرار را برای همه افراد کنترل نمی کند. آزمایش داروهای مختلف ممکن است لازم باشد. علاوه بر این، داروهایی که مرتبا مصرف می شوند ممکن است با گذشت زمان اثر خود را از دست دهند و یا حتی شرایط را بدتر کنند، و این امر تعویض داروها را ضروری می کند.

گزینه های درمانی برای RLS شامل موارد زیر است:

• تغییر سبک زندگی: ایجاد تغییرات در فعالیت ها و سبک زندگی ممکن است علائم خفیف تا متوسط ​​بیماری RLS را، تسکین دهد.

این تغییرات شامل اجتناب یا کاهش استفاده از الکل و دخانیات، تغییر یا حفظ الگوی منظم خواب، برنامه تمرینی با شدت متوسط ​​و ماساژ پاها، حمام گرم یا استفاده از کمپرس آب گرم یا سرد است.

ابزارهای پزشکی جدیدی وجود دارد که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید شده است، از جمله پابندهایی که کف پا را تحت فشار قرار می دهند و یا پدی که لرزش را به قسمت پشت پاها می رساند. تمرینات هوازی و کشش پا با شدت متوسط ​​نیز ممکن است علائم خفیف را تسکین دهد.

• آهن: برای افرادی که کم خونی متوسط یا نرمال دارند، استفاده از مکمل های آهن، به عنوان اولین درمان توصیه می شود. مکمل های آهن بدون نسخه در دسترس هستند.

یک عارضه جانبی معمول دیگر، ناراحتی معده است که با استفاده از یک نوع مکمل آهن ممکن است بهبود یابد. از آنجا که آهن توسط روده به خوبی جذب نمی شود، ممکن است باعث یبوست شود که با مصرف یک ملین (روان کننده) مانند پلی اتیلن گلیکول قابل درمان است. در برخی افراد، مکمل آهن باعث افزایش سطح آهن فرد نمی شود.

برای افزایش سطح آهن و تسکین علائم ممکن است برخی دیگر به مصرف آهن از طریق خط IV (تزریق وریدی) احتیاج داشته باشند.

• داروهای ضد تشنج: داروهای ضد تشنج در حال تبدیل شدن به داروهای نسخه اول برای مبتلایان به RLS هستند.

FDA گاباپنتین اناکاربیل (gabapentin enacarbil) را برای درمان سندرم پای بیقرار متوسط ​​تا شدید تایید کرده است. به نظر می رسد این دارو به اندازه درمان دوپامینرژیک مؤثر باشد و حداقل تا امروز هیچ گزارشی از مشکلات مربوط به وخیم تر شدن علائم ناشی از آن وجود ندارد.

سایر داروهای ضد تشنج مانند فرم استاندارد گاباپنتین و پرگابالین می توانند اختلالات حسی مانند احساس غلغلک در ماهیچه ها و همچنین درد عصبی را کاهش دهند. سرگیجه، خستگی و خواب آلودگی از جمله عوارض جانبی احتمالی است.

مطالعات اخیر نشان داده اند که پرگابالین در درمان RLS همانند داروی دوپامینرژیک پرامیپکسول موثر است، و نشان می دهد که این کلاس از دارو مزایای معادل آن را ارائه می دهد.

• عوامل دوپامینرژیک: این داروها که اثر دوپامین را افزایش می دهند، عمدتا برای معالجه بیماری پارکینسون استفاده می شوند. ثابت شده مصرف آن در شب، علائم RLS را كاهش می دهد. FDA برای درمان سندرم پای بیقرار متوسط ​​تا شدید Ropinirole ، pramipexole و rotigotine را تایید کرده است.

این داروها معمولا به خوبی جواب می دهند اما می توانند باعث تهوع، سرگیجه یا سایر عوارض جانبی کوتاه مدت شوند. مصرف لوودوپا به همراه کاربیدوپ ممکن است هنگام استفاده متناوب، اما نه روزانه، مؤثر باشد.

اگرچه داروهای مرتبط با دوپامین در مدیریت علائم RLS موثر است، اما مصرف طولانی مدت می تواند منجر به وخیم تر شدن علائم در بسیاری از افراد شود.

نوشته مرتبط: دلایل گرفتگی ناگهانی عضلات پا و راهکارهای پیشگیری از آن

با مصرف مداوم، فرد ممکن است در اوایل عصر یا حتی زودتر از معمول علائم را تجربه کند. با گذشت زمان، ممکن است دوزهای دریافتی کافی و موثر نباشند وعلائم در شب شدیدتر شوند و حتی ممکن است بازوها یا تنه را تحت تاثیر قرار دهد. خوشبختانه با قطع مصرف تمام داروهای مرتبط با دوپامین می توان پیشرفت عوارض را برعکس کرد.

یکی دیگر از تاثیرات منفی مهم داروهای دوپامین که در برخی افراد رخ می دهد، ایجاد رفتارهای تکانشی یا وسواسی است. در صورت بروز، این رفتارها با قطع دارو می توانند بهبود یافته یا معکوس شوند.

• مواد افیونی: مواد افیونی داروهایی مانند متادون، کدئین، هیدروکدون یا اکسیکودون گاهی اوقات برای معالجه افراد با علائم شدیدتر RLS که به سایر داروها به خوبی پاسخ نداده اند، تجویز می شود.

عوارض جانبی شامل یبوست، سرگیجه، حالت تهوع، تشدید آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) و خطر اعتیاد است. با این حال، دوزهای بسیار پایین اغلب در کنترل علائم RLS موثر هستند.

• بنزودیازپین ها: این داروها می توانند به افراد در داشتن خواب آرام کمک کنند. با این حال، حتی اگر فقط در زمان خواب مصرف شود، بعضی اوقات می تواند باعث خواب آلودگی در روز، کاهش انرژی و تمرکز شوند.

بنزودیازپین ها مانند کلونازپام و لورازپام معمولا برای درمان اضطراب، اسپاسم عضلانی و بی خوابی تجویز می شوند. از آنجا که این داروها نیز ممکن است در بعضی موارد آپنه خواب را القا یا تشدید کنند، نباید در افراد مبتلا به این بیماری استفاده شود. این داروها به دلیل عوارض جانبی شدید، آخرین انتخاب هستند.

پیش آگاهی برای مبتلایان به سندرم پای بیقرار

سندرم پای بیقرار معمولا یک بیماری مادام العمر است که هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. اما روش های درمانی فعلی می توانند اختلال را کنترل کنند، علائم را به حداقل برسانند و دوره خواب آرامش بخش را افزایش دهند.

علائم ممکن است با افزایش سن به تدریج بدتر شود، اگرچه این کاهش ممکن است برای افرادی که از یک وضعیت پزشکی دیگر نیز رنج می برند، تا حدودی سریع تر باشد. تشخیص RLS نشانگر ابتلا به بیماری عصبی دیگری مانند بیماری پارکینسون نیست.

علاوه بر این، اگرچه برخی از افراد دارای علامت بهبودی هستند (دوره هایی که علائم آن ها برای روزها، هفته ها، ماه ها یا سال ها کاهش می یابد یا از بین می رود)، این علائم در نهایت دوباره ظاهر می شوند. اگر علائم RLS خفیف باشد، ناراحتی در روز ایجاد نمی کند، یا بر توانایی فرد در خوابیدن تاثیر نمی گذارد، بنابراین به درمان نیاز ندارد.

کلام آخر

سندرم پای بیقرار ممکن است در هر سنی از جمله دوران کودکی شروع شود و برای برخی از افراد یک بیماری پیشرونده است، در حالی که این علائم ممکن است در سایرین برطرف شود. این بیماری اگرچه بیشتر در زنان بالای ۴۰ سال مشاهده می شود، اما در هر دو جنس (زن و مرد) و هر سنی ممکن است مشاهده شود.

علائم به تدریج با گذشت زمان در حدود دو سوم از افراد مبتلا به این بیماری بدتر می شود و ممکن است به اندازه کافی شدید باشد که موجب ناتوانی فرد شود.

مراجع

مرجع شماره ۱

مرجع شماره ۲