علائم اختلال دو قطبی و راهکارهای تشخیص آن

معصومه عسکریمرداد ۲۱, ۱۳۹۹آخرین به روز رسانی: اسفند ۱۸, ۱۴۰۰

اختلال دو قطبی، تنها به معنی داشتن نوسانات خلقی نیست. اختلال دو قطبی، که قبلا افسردگی مانیک نامیده می شد، یک مشکل روانی بوده که باعث نوسانات شدید خلقی می شود. این بیماری شامل دوره هایی از اوج عاطفی (شیدایی یا هیپومانیا) و افسردگی می باشد.

هنگامی که فرد دچار افسردگی می شود، ممکن است در اکثر فعالیت های روزانه خود، احساس غم، ناامیدی و یا از دست دادن علاقه کند.

هنگامی که خلق و خوی فرد به سمت شیدایی یا هیپومانیا (نیمه شیدایی) تغییر می کند، ممکن است احساس سرخوشی و پر انرژی بودن در او ایجاد شود. این نوسانات خلقی می تواند بر خواب، انرژی، فعالیت، رفتار و توانایی تفکر فرد تاثیر بگذارد.

اختلال دو قطبی می تواند موجب اختلالات شدید در زندگی فرد شود، اما تاثیر آن بین افراد، متفاوت است.

اگرچه اختلال دو قطبی یک بیماری مادام العمر است، اما فرد می تواند با پیروی از یک برنامه درمانی، نوسانات روحی و سایر علائم خود را مدیریت کند. در بیشتر موارد، اختلال دو قطبی با داروها و روان درمانی، درمان می شود.

به طور متوسط، این اختلال در حدود ۲۵ سالگی تشخیص داده می شود، اما علائم آن ممکن است در دوران نوجوانی یا بعد از آن، ظاهر شود. اختلال دو قطبی، مردان و زنان را بطور یکسان تحت تاثیر قرار می دهد.

اختلال دو قطبی چیست؟

موسسه ملی بهداشت روانی، علائم اصلی اختلال دو قطبی را نوسانات روحی توصیف می کند. تغییر در سطح انرژی، الگوهای خواب، توانایی تمرکز و غیره، می تواند به طرز چشمگیری بر رفتار، کار، روابط و سایر جنبه های زندگی فرد تاثیر بگذارد.

معمولا همه گاهی اوقات تغییر خلق و خو را تجربه می کنند، اما در افراد دارای اختلال دو قطبی، این تغییرات شدیدتر از تغییرات منظم خلقی است و ممکن است همراه با آن علائم دیگری نیز ایجاد شود. برخی افراد دچار روان پریشی می گردند که می تواند شامل توهم، هپروت و پارانویا شود.

درمان اختلال دو قطبی، به مبتلایان کمک می کند تا مانند سایرین به زندگی عادی خود بازگردند. اما اگر فرد کمی پس از بهبودی اقدام به قطع داروها کند، در این صورت علائم می توانند برگردند.

براساس DSM-5 (نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی)، دو نوع اصلی از اختلال دو قطبی وجود دارد که بر اساس شدت و ماهیت، علائم آن ها قابل تشخیص است:

اختلال دو قطبی نوع اول: افرادی که دارای این نوع اختلال هستند حداقل یک بار در زندگی، جنون و یا مانیک را تجربه می کنند. اگرچه برای تشخیص این نوع اختلال، نیازی به متخصص حرفه ای نیست، اما اکثرا در طی زندگی خود دوره هایی از افسردگی عمده (ماژور) را تجربه می کنند.
اختلال دو قطبی نوع دوم: افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نوع دوم، حداقل یک دوره هیپومنیک (نیمه‌شیدایی) و حداقل یک دوره افسردگی عمده را تجربه می کنند.

علائم اختلال دو قطبی کدامند؟

انواع مختلفی از اختلالات دو قطبی و اختلالات مرتبط با آن وجود دارند. این اختلالات ممکن است شامل شیدایی یا هیپومانیا و افسردگی باشند. علائم می توانند باعث ایجاد تغییرات غیرقابل پیش بینی در خلق و خو و در نتیجه پریشانی و مشکل در زندگی فرد شوند.

از انواع مختلف اختلالات دو قطبی می توان به دو قطبی مانیا (شیدایی)، روان پریشی، افسردگی و غیره اشاره کرد.

علائم اختلال دو قطبی مانیا (شیدایی)

اختلال در قضاوت
هیجان بیش از حد
فرد کم می خوابد اما احساس خستگی نمی کند
حواس پرتی یا احساس کسالت
نرفتن به مدرسه و یا سرکار
کم کاری در محل کار یا مدرسه
احساس توانایی انجام هر کاری
معاشرتی بودن (گاهی اوقات به طرز تهاجمی)
انجام رفتارهای پر خطر
میل جنسی زیاد
احساس هیجان یا سرخوشی
داشتن سطح بالایی از اعتماد به نفس، عزت نفس و خود مهم بینی
زیاد و سریع صحبت می کند
در گفت و گوها از موضوعی به موضوع دیگر می پرد

برخی از مبتلایان به اختلال دو قطبی ممکن است ولخرج بوده، مواد مخدر و الکل مصرف کنند.

علائم افسردگی

در طی دوره های افسردگی دو قطبی، فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

احساس غم و ناامیدی
غم و اندوه شدید
بی خوابی و مشکلات خواب
اضطراب در مورد مسائل جزئی
درد یا مشکلات جسمی که به درمان پاسخ نمی دهند
احساس گناه، که ممکن است بیجا باشد
بیشتر یا کمتر از حد نرمال غذا می خورد
کاهش یا افزایش وزن زیاد
خستگی شدید و کسالت
عدم توانایی در لذت بردن از فعالیت ها یا علایق که معمولا از آن ها لذت می برد
اشکال در تمرکز و به خاطر سپردن
تحریک پذیری
حساسیت به سر و صدا، بو و سایر مواردی که ممکن است دیگران متوجه آن نشوند

در موارد شدید، ممکن است فرد به فکر خودکشی نیز باشد.

علائم روان پریشی

افراد روان پریش ممکن است در تمایز بین خیال و واقعیت مشکل داشته باشند.

از علائم روان پریشی می توان به توهم اشاره کرد. افراد روان پریش چیزهایی می بینند یا می شنوند که در آن جا نیستند. شخصی که دچار توهم می شود ممکن است معتقد باشد که فرد مشهوریست، دارای روابط اجتماعی بالاست یا از قدرت های ویژه ای برخوردار است.

فرد مبتلا به روان پریشی در طول یک دوره افسردگی، ممکن است فکر کند که مرتکب جرمی شده است.

می توان با درمان مناسب همه این علائم را مدیریت کرد.

علائم سیکلوتیمیا

سیكلوتیمی ویژگی های مشابه به اختلال دو قطبی دارد، اما دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) آن را به طور جداگانه طبقه بندی می كند. سیکلوتیمیا شامل هیپومانیا و افسردگی است، اما تغییرات خلقی در آن زیاد شدید نیستند.

با این وجود، سیکلوتیمی می تواند بر زندگی روزمره فرد تاثیر بگذارد، و نیاز به درمان دارد.

عوارض ناشی از اختلال دو قطبی

مصرف مواد مخدر یا الکل برای مقابله با علائم
اختلال استرس پس از حادثه یا تروما (PTSD)
اختلال اضطراب
اختلال بیش فعالی نقص توجه (ADHD)

دلیل ایجاد اختلال دو قطبی چیست؟

به نظر می رسد اختلال دو قطبی به دلیل ترکیبی از عوامل زیر به وجود می آید.

عوامل ژنتیکی: اختلال دو قطبی در افرادی که دارای سوابق خانوادگی ابتلا به این بیماری هستند، شایع تر است.
صفات بیولوژیکی: تحقیقات نشان می دهند عدم تعادل در انتقال دهنده های عصبی و یا هورمون هایی که بر مغز تاثیر می گذارند ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند.
عوامل محیطی: حوادث زندگی، استرس روحی، و یا یک واقعه آسیب زای دیگر، ممکن است در افراد مستعد، زمینه این اختلال را ایجاد کند.

اختلال دو قطبی چگونه تشخیص داده می شود؟

یک پزشک متخصص با استفاده از معیارهای مندرج در DSM-5 (نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی)، اختلال دو قطبی را تشخیص می دهد.

از آنجا که اختلال دو قطبی یک بیماری روانی است، آزمایشات خون یا تصویربرداری به تشخیص این بیماری کمک نمی کنند. اما گاهی ممکن است برای رفع دیگر علائمی که با آن همراه است، از آزمایشات خون یا تصویربرداری استفاده شود.

تشخیص اختلال دو قطبی برای پزشک می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا افرادی که برای درمان به پزشک مراجعه می کنند، بیشتر دچار افسردگی هستند.

اگر فرد به روان پریشی مبتلا باشد، پزشک ممکن است به اشتباه بیماری را به عنوان اسکیزوفرنی تشخیص دهد.

پزشک باید در مطالعه سوابق فرد به دنبال علائم شیدایی باشد تا از تشخیص نادرست جلوگیری شود. برخی از داروهای ضد افسردگی می توانند در افراد مستعد، شیدایی ایجاد کنند.

اختلال دو قطبی یک بیماری مادام العمر است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در طولانی مدت از ثبات برخوردار باشند، اما همیشه با این بیماری زندگی می کنند.

درمان با هدف تثبیت روحیه فرد و کاهش شدت علائم انجام می شود.