حتما شما هم به این موضوع فکر کرده اید که چرا هوس خوردن غذاهای شیرین و هله هوله می کنیم، برای پاسخ به این سوال بهتر است نگاهی دقیق تر به نحوه کار مغز بیندازیم.
چرا علیرغم این که دائما با هشدارهای مربوط به خطرات غذاهای فرآوری شده رو به رو می شویم، هنوز هم میل به خوردن این غذاهای ناسالم داریم؟ پاسخ، تا حدودی مربوط به قدرت اراده و هزینه این غذاهاست، اما دلیل اصلی میل به خوردن این غذاهای ناسالم، بیشتر مربوط به نحوه تفسیر مغز از هله هوله است.
هنگامی که غذاهای چرب، امولسیون (مخلوط های نسبتا پایداری از روغن و آب) یا قندی می خوریم، مغز ما دوپامین (یک پیام رسان مهم مغز است که بر انگیزه، حافظه، توجه و تنظیم حرکات بدن تاثیر دارد) آزاد می کند. اگر چیزی را که دوست داریم، بخوریم، مغز یک مواد شیمیایی مخدر آزاد می کند که موجب لذت بردن می شود. این مواد شیمیایی (دوپامین و ماده مخدر) در اصل ما را به تکرار این تجربه لذت بخش، سوق می دهند. در واقع، مغز خودمان، بر خلاف منافع بدنمان کار می کند. در اینجا به هفت مورد از موانعی که مغز انسان هنگام ترک عادت های غذایی ناسالم با آن مواجه می شود، می پردازیم.
۱- مغز ما نسبت به علاقه به شکر تکامل یافته است
اگر نگاهی به گذشته ها و میمون ها بیاندازیم که برای زنده ماندن به میوه های سرشار از قند متکی بودند، بدن ما به گونه ای برنامه ریزی شده تا غذای شیرین تر (به دنبال آن کالری بالاتر) را انتخاب کنیم، زیرا مصرف این گونه غذاها باعث افزایش ذخایر انرژی ما می شوند.
علاوه بر این، فروکتوز (قند میوه) توانایی ما در ذخیره چربی را افزایش می دهد. اکنون ما بر خلاف پیشینیان اولیه خود، به دلیل بالا رفتن انسفالیزاسیون (نسبت وزنی مغز و بدن)، باید مقدار بیشتری قند مصرف کنیم.
۳ انسان شناس ویلیامآر. لئونارد، جاش اسنودگراس و مارسیا ال رابرتسون معتقدند: “در مقایسه با سایر نخستی‌سانان و پستانداران هم اندازه ما، انسان ها سهم بسیار بیشتری از انرژی روزانه خود را به تغذیه مغز خود اختصاص می دهند.”
مقدار مصرف بسیار بالای انرژی مغز ما، نیازهای رژیم غذایی ما را تحت تاثیر قرار می دهد. این امر موجب شده است که نسبت به اجداد اولیه خود، نیاز به مصرف مواد غذایی به مراتب پرچرب تر و پر انرژی داشته باشیم.
هنگامی که در برخی از نقاط جهان فراوانی وعده غذایی ثابت نبود و غذای کافی وجود نداشت، ذخیره چربی، یک لایه مهم محافظتی را فراهم می کرد. چربی کمتر به معنای ذخیزه انرژی کمتر است و اگر زمستان سختی پیش رو باشد، ممکن است فرد دوام نیاورد. از دیدگاه تکاملی، این امر بدترین اتفاقی است که می تواند برای شما بیفتد، بنابراین با گذشت زمان، مغز ما با یک معادله ساده روبرو شد. قند برابر است با بقا. با کمال تعجب، اکنون این قند است که زندگی ما را تهدید می کند.
نوشته مرتبط: چرا نمی توانیم متوجه بوی بد دهان خود شویم؟
۲- هله هوله به طور خاص برای ایجاد هوس طراحی شده است
طعم ، بو و مزه، همه فاكتورهای بسیار مهم در تهیه هله هوله های كاملا مهندسی شده، هستند. سطح مطلوب تُردی در چیپس یا مقدار گاز موجود در نوشابه ها، بارها و بارها توسط شرکت هایی که می خواهند از اعتیاد مصرف کنندگان به این محصولات اطمینان حاصل کنند، مورد آزمایش و تحلیل قرار گرفته اند. بروس بردلی مدیر سابق صنایع غذایی می گوید: “این محصولات به گونه ای طراحی شده اند که شما را مجبور به بازگشت و مصرف بیشتر کنند.”
مایکل ماس، نویسنده کتاب “نمک، قند، چربی”، می گوید:
“صنعت غذا برای ایجاد اعتیاد در شما، برای رسیدن به نقطه ای که به آن “نقطه بهینه” (bliss point) گفته می شود، با مواد اولیه بازی می کند. این نقطه یک میزان مناسب از قند است، به عبارتی نه کم است و نه زیاد. “
بخش اجرایی صنایع غذایی، قند را حتی به غذاهای غیر شیرین نیز اضافه می کنند. بنابراین در نان، شکر اضافی و نقطه بهینه وجود دارد. ماست تولید شده توسط برخی برندها می تواند به اندازه بستنی شیرین باشد. همینطور مواد غذایی از جمله سُس پاستا، به اندازه ی شکر موجود در بیسکوویت، شکر دارند.
زمانیکه مغز غذایی را که دارای نقطه بهینه مواد تشکیل دهنده است شناسایی کرد، مقاوت در برابر این غذاها برای شما سخت تر خواهد شد.
۳- تحت فشار و استرس هستیم
هورمون کورتیزول که هنگام تجربه استرس طولانی مدت در بدن آزاد می شود، به نحوه ی فکر کردن ما در مورد غذا، آسیب می رساند. ملیسا مکریری پزشک و روانشناس و متخصص در زمینه پرخوری عصبی، می گوید: “استرس، غده های آدرنال را برای آزاد کردن کورتیزول فعال می کند و موجب افزایش اشتها می شود.”
زمانیکه این هورمون آزاد شد، میل به خوردن غذاهای چاق کننده و آرامش بخش زیاد می شود. این امر در واقع بر مهار فعالیت مراکز استرس مغز تاثیر می گذارد، اما این اثر موقتی است. اگرچه پس از مدتی این اثر متوقف می شود اما مغز ما رابطه ای بین مصرف این مواد غذایی و آرامش اعصاب یافته است، و بنابراین دفعه بعد که دچار استرس می شویم، هوس خوردن غذاهای شیرین و هله هوله می کنیم.
مطالعات نشان می دهند که زنان نسبت به مردان بیشتر هوس خوردن غذاهای شیرین و هله هوله و یا به عبارتی غذاهای آرامش بخش می کنند، اما مردان بیشتر تمایل به سیگار کشیدن و نوشیدن الکل دارند.
به گفته متخصصان، برای مقاومت در برابر این گرایش بیولوژیکی، نباید این غذاهای آرامش بخش و ناسالم را در خانه داشته باشید و باید مکانیسم های مقابله با استرس، مانند ورزش یا مدیتیشن را امتحان کنید. این فعالیت ها مراکز استرس مغز را آرام می کنند.
نوشته مرتبط: چرا همه از شنیدن صدای خود متنفرند؟
۴- خستگی موجب گرفتن تصمیمات نادرست می شود
در زمان اجتناب از مصرف هله هوله و غذاهای ناسالم، نداشتن خواب کافی، دشمن ما است، چرا؟
به این دلیل که مغز خسته ی ما، برای تامین سریع انرژی، هوس خوردن غذاهای شیرین و قندی می کند. آزمایشات علمی این موضوع را تایید می کنند. در سال ۲۰۱۳، محققان دانشگاه برکلی کالیفرنیا پس از خواب شبانه عادی و سپس یک شب بی خوابی، روی مغز ۲۳ بزرگسال سالم، MRI انجام دادند و نتایج اسکن مغز آن ها را با یکدیگر مقایسه کردند.
آن ها دریافتند که کمبود خواب، در فعالیت لُب قدامی مغز که تصمیم گیری های پیچیده را بر عهده دارد، اختلال ایجاد می کند، اما فعالیت در مراکز عمیق تر مغز که به پاداش پاسخ می دهند را، افزایش می دهد. دانشمندان همچنین دریافتند شركت كنندگان در این مطالعه هنگام محرومیت از خواب، میل به خوردن غذاهای ناسالم داشتند.
متیو واکر، استاد روانشناسی دانشگاه برکلی کالیفرنیا می گوید: “آنچه ما کشف کردیم این است که مناطق مغزی سطح بالا که وظیفه قضاوت و تصمیمات پیچیده را بر عهده دارند، در هنگام کمبود خواب، کند می شوند.”
او افزود: ” شرکت کنندگان در این مطالعه در زمان کمبود خواب تمایل بیشتری به خوردن غذاهای پر کالری داشتند. این ترکیب از تغییرات، یعنی تغییر در فعالیت مغز و تصمیم گیری، ممکن است توضیح دهد که چرا افرادی که کمتر می خوابند بیشتر مستعد اضافه وزن یا چاقی هستند.”
۵- بافت های متضاد برای مغز مانند دارو عمل می کنند
خوردن غذاهایی که از چند بافت متفاوت تشکیل شده مانند کوکی های اوریو که یک لایه بیرونی تُرد ولی لایه وسط نرم دارند، برای مغز رضایت بخش است. حتی پیتزا نیز اینگونه است. ترکیبی از تاپینگ های نرم و خوش مزه که روی خمیر پیتزای غنی از کربوهیدرات قرار گرفته است، برای مغز لذت بخش است. تقریبا تمام هله هوله ها و غذاهای ناسالمی که هوس می کنیم مانند ترکیب چیپس و سس و یا همبرگر و سیب زمینی سرخ کرده، به دلیل تفاوتی که در بافت آن ها وجود دارد، برای ما لذیذ هستند.
۶- فریب می خوریم
برخی هله هوله ها معمولا در دهان آب می شوند و شرکت های مواد غذایی این کار را به صورت هدفمند انجام می دهند. این یک روش زیرکانه برای فریب مغز است و فکر می کنید کالری زیادی مصرف نکرده اید.
مایکل ویترلی دانشمند غذا می گوید: “این کار به “از بین رفتن تراکم کالری” معروف است. هنگامی که چیزی به سرعت در دهان آب شود، مغز شما فکر می کند که هیچ کالری از آن دریافت نکرده است و می توانید به خوردن آن ادامه دهید.”
نوشته مرتبط: چرا هرگز نباید مرغ خام را شست؟
۷- خاطرات
وقتی در خوردن غذاهای هله هوله افراط می کنید، مغز شما تمایل به رها کردن این تجربه لذت بخش ندارد. برای مغز این خاطرات مانند مواد مخدر هستند و دفعه بعدی که پیتزا یا شکلات می بینید، مغز، آن خاطرات را تحریک می کند و شما هوس خوردن این غذاها را می کنید. تنها راه برای شکستن چرخه ولع، متوقف کردن خوردن آن است، به طوری که خاطره این غذاها به تدریج محو و به اندازه کافی ضعیف شود که بتوان آن را نادیده گرفت.
منبع
