آیا ارتباطی بین عوارض واکسن کرونا و میزان اثربخشی آن وجود دارد؟

معمولا افراد پس از دریافت واکسن، منتظر عوارض آن هستند و با تجربه سردرد یا کمی سرگیجه احساس می کنند سیستم ایمنی وظیفه خود را به درستی انجام می دهد. از طرف دیگر، هنگامی که افراد هیچ یک از عوارض واکسن کرونا یا هر واکسن دیگری را تجربه نمی کنند، ممکن است تصور کنند واکسن به درستی کار نمی کند.

آیا ارتباطی بین عوارض واکسن و آنچه در سطح سلولی داخل بدن اتفاق می افتد وجود دارد؟ در ادامه توضیح می دهیم که چگونه این برداشت با واقعیت عملکرد واکسن ها مطابقت ندارد.

هنگام واکسن زدن، در بدن چه اتفاقی میفتد؟

سیستم ایمنی بدن از طریق دو سیستم متفاوت به مولکول های خارجی که از طریق واکسن وارد بدن می شوند، پاسخ می دهد.

پاسخ اولیه، به دلیل ذاتی بودن آن، پاسخ ایمنی ذاتی نامیده می شود. در این سیستم، به محض اینکه سلول های بدن متوجه شوند در معرض هرگونه ماده خارجی یا ویروس قرار گرفته اند، فعال می شوند. هدف این پاسخ ایمنی، از بین بردن مهاجم است. گلبول های سفید خون به نام نوتروفیل ها و ماکروفاژها برای از بین بردن ویروس یا عامل خارجی که وارد بدن شده است، تلاش می کنند.

این نخستین خط دفاعی، نسبتا کوتاه مدت است و ساعت ها یا روزها طول می کشد.

دومین خط دفاعی، برای فعال شدن، روزها تا هفته ها طول می کشد. این خط دفاعی، پاسخ ایمنی سازگار و با ماندگاری طولانی مدت است. پاسخ دومین خط دفاعی متکی به سلول های T و B سیستم ایمنی بدن است که یاد می گیرند مهاجمان خاص مانند پروتئین ویروس کرونا را تشخیص دهند. اگر مهاجم، مجددا ماه ها یا حتی سال ها بعد وارد بدن شود، این سلول های ایمنی هستند که دشمن قدیمی را تشخیص داده و تولید آنتی بادی های از بین برنده مهاجم را آغاز می کنند.

در مورد واکسن های SARS-CoV-2، ایجاد پاسخ انطباقی که محافظت طولانی مدت در برابر ویروس را به همراه دارد، تقریبا دو هفته طول می کشد.

وقتی واکسن دریافت می کنید، آنچه در یکی دو روز اول متوجه آن می شوید بخشی از پاسخ ایمنی ذاتی است؛ واکنش التهابی بدن با هدف پاکسازی سریع مولکول های خارجی که به محیط بدن رخنه کرده اند.

عوارض جانبی واکسن کرونا براساس گزارشات دریافت کنندگان واکسن کدامند؟

عوارض جانبی واکسن کرونا، از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما شدت این عوارض لزوما به معنای تاثیرگذاری طولانی مدت آن نیست. در مورد دو واکسن کرونایmRNA  موجود (فایزر و مدرنا)، بیش از ۹۰ درصد افراد واکسینه شده پاسخ ایمنی تطبیقی ​​محافظتی پیدا کردند. کمتر از ۵۰ درصد این افراد دچار عوارض جانبی شدند و بیشتر این عوارض خفیف بوده است.

نکته اصلی این است که نمی توان براساس عوارض جانبی واکسن، میزان اثربخشی واکسن در بدن را ارزیابی کرد زیرا افراد مختلف پاسخ های ایمنی قوی یا ضعیف تری نسبت به واکسن نشان می دهند.

این وظیفه ی دومین خط دفاعی یا پاسخ ایمنی سازگار است که به بدن شما کمک می کند تا با دریافت واکسن، نسبت به مهاجم ایمن شود، نه پاسخ التهابی و درد بعد از تزریق واکسن.

عوارض جانبی واکسن کرونا کدامند؟

عوارض جانبی، پاسخ طبیعی به تزریق یک ماده خارجی است. این عوارض شامل مواردی مانند تب، درد عضلانی و ناراحتی در محل تزریق هستند و در نتیجه ی واکنش ایمنی ذاتی ایجاد می شوند.

نوتروفیل ها یا ماکروفاژها در بدن متوجه مولکول های واکسن شده و سیتوکین تولید می کنند. سیتوکین سیگنال های مولکولی هستند که باعث تب، لرز، خستگی و درد عضلانی می شوند. پزشکان انتظار دارند این واکنش سیتوکین، در زمان تزریق هر ماده خارجی به بدن اتفاق بیفتد.

در مطالعاتی که در آن گروهی از شرکت کنندگان واکسن mRNA و گروهی دیگر دارونما دریافت کردند، تقریبا نیمی از افراد ۱۶ تا ۵۵ سال که واکسن SARS-CoV-2 دریافت کرده بودند پس از دوز دوم دچار سردرد شدند. اما نکته قابل توجه اینجاست که یک چهارم افرادی که فقط دارونما دریافت کرده بودند نیز دچار سردرد شدند. بنابراین در مورد علائم بسیار شایع، نسبت دادن این علائم به واکسن بسیار دشوار است.

برخی گزارشات مربوط به عوارض جانبی قابل پیش بینی هستند اما گاهی پزشکان علائمی را مشاهده می کنند که انتظار بروز آن به عنوان عوارض جانبی واکسن را ندارند. این عوارض غیر منتظره، شامل نارسایی عضو یا آسیب جدی به هر قسمت از بدن است.

لخته های خونی که برخی از کشورها را وادار به متوقف کردن توزیع واکسن جانسون اند جانسون کرد، یک اتفاق بسیار نادر است که ظاهرا با فرکانس یک در یک میلیون اتفاق می افتد. اینکه آیا لخته های خون به طور قطع توسط واکسن ایجاد شده اند هنوز تحت بررسی است، اما اگر ایجاد لخته خون به عنوان یکی از عوارض واکسن کرونا ثابت شود، یک عارضه جانبی بسیار نادر محسوب می شود.

اگر بعد از واکسیناسیون احساس مریضی کردیم، آیا این نشان دهنده سیستم ایمنی قوی است؟

دانشمندان هیچ ارتباطی بین واکنش التهابی اولیه و پاسخ طولانی مدت که منجر به محافظت می شود، شناسایی نکرده اند. هیچ اثبات علمی وجود ندارد که نشان دهد فردی با عوارض جانبی واکسن کرونا در برابر ویروس کرونا ایمن می شود و هیچ دلیلی وجود ندارد که عوارض شدیدتر، نشان دهنده سیستم ایمنی قوی تر و مصونیت بیشتر باشد.

بخوانید: آیا پشه ها می توانند ویروس هایی مانند ویروس کرونا را منتقل کنند؟

این مقاله در وبسایت The Conversation منتشر شده است.