دلایل ورم پا یا ورم مچ پا – چه زمان ورم پا نشانه یک بیماری جدی است؟

ورم پاها و مچ پا امری شایع است و معمولا جای نگرانی ندارند، به خصوص اگر فرد زیاد ایستاده یا راه رفته باشد. اما همراه بودن ورم پاها و مچ پاها با علائم دیگر، می توانند نشان دهنده یک مشکل جدی باشند.

در ادامه برخی از علل احتمالی ورم پا و مچ پا را بررسی کرده و به زمان مراجعه به پزشک خواهیم پرداخت.

علل شایع ورم پا، مچ پا و ساق پا

ورم در پا، مچ و ساق پا که اِدم نیز نامیده می شود، اغلب در اثر تجمع مایع در این نواحی ایجاد می گردد.

ورم پا معمولا به دلایل زیر ایجاد می شود:

• ایستادن یا نشستن طولانی مدت
• خوردن بیش از حد غذای شور
• اضافه وزن
• بارداری
• مصرف برخی از داروها مانند برخی از داروهای فشار خون، قرص های ضد بارداری، داروهای ضد افسردگی یا استروئیدها

ورم پاها همچنین می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• آسیب دیدگی مانند کشیدگی یا پیچ خوردگی پا
• نیش حشرات
• مشکلات کلیوی، کبدی یا قلبی
• لخته خون
• عفونت

ورم پا ناشی از عوارض بارداری

ورم پا و مچ پا در دوران بارداری امری طبیعی است. با این حال، تورم ناگهانی یا بیش از حد ممکن است نشانه پره اکلامپسی باشد. پره اکلامپسی یک بیماری جدی است که در آن افزایش فشار خون و دفع پروتئین در ادرار پس از هفته بیستم بارداری اتفاق میفتد. اگر تورم شدید همراه با علائم دیگر مانند درد شکم، سردرد، تکرر ادرار، تهوع و استفراغ یا تغییر بینایی باشد، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.

ورم پا ناشی از آسیب پا یا مچ پا

آسیب به پا یا مچ پا می تواند منجر به ورم پاها شود. شایع ترین نوع آسیب، پیچ خوردگی مچ پا است و زمانی اتفاق می افتد که یک آسیب یا حرکت نادرست، باعث شود رباط هایی که مچ پا را در محل خود نگه می دارند، بیش از محدوده طبیعی خود کشیده شوند. برای کاهش ورم ناشی از آسیب پا یا مچ پا و جلوگیری از راه رفتن روی مچ پا یا پای آسیب دیده، باید استراحت کنید. از کیسه های یخ استفاده کنید، پا یا مچ پا را با بانداژ فشاری بپیچید و پا را روی چهارپایه یا بالش بلند قرار دهید. اگر تورم و درد شدید باشد یا با درمان خانگی بهبود نمی یابد، به پزشک خود مراجعه کنید.

ورم پا ناشی از اِدم لنفاوی

اِدم لنفاوی تجمع مایع لنفاوی در بافت است که می تواند به دلیل عدم وجود عروق لنفاوی یا مشکلات عروق لنفاوی یا پس از برداشتن غدد لنفاوی ایجاد شود. لنف یک مایع غنی از پروتئین است که به طور معمول در امتداد شبکه گسترده ای از عروق و مویرگ ها حرکت می کند. این مایع از طریق غدد لنفاوی فیلتر می شود، که مواد ناخواسته مانند باکتری را به دام می اندازد و از بین می برد. وقتی مشکلی در عروق یا غدد لنفاوی وجود داشته باشد، حرکت مایع می تواند مسدود شود. تجمع مایع لنفاوی بدون درمان می تواند روند بهبود زخم را مختل کرده و منجر به عفونت و تغییر شکل زخم شود. اِدم لنفاوی پس از پرتودرمانی یا برداشتن غدد لنفاوی در بیماران مبتلا به سرطان رایج است. اگر تحت درمان سرطان قرار گرفته اید و متوجه ورم پاها شده اید، فورا به پزشک خود مراجعه کنید.

ورم پا ناشی از نارسایی وریدی

ورم پاها و مچ پا اغلب از علائم اولیه نارسایی وریدی است. نارسایی وریدی وضعیتی است که در آن رگ ها به طور نامناسب خون را از پاها به سمت قلب حرکت می دهند. به طور معمول، رگ ها با دریچه های یک طرفه، جریان خون را به سمت بالا حرکت می دهند. هنگامی که این دریچه ها آسیب می بینند یا ضعیف می شوند، خون مجددا به رگ ها نشت می کند و مایع در بافت نرم ساق پا، به ویژه مچ پا و روی پا باقی می ماند. نارسایی مزمن وریدی می تواند منجر به تغییرات پوستی، زخم های پوستی و عفونت شود. در صورت مشاهده علائم نارسایی وریدی باید به پزشک مراجعه کنید.

ورم پا ناشی از عفونت

ورم پا و مچ پا می تواند نشانه عفونت باشد. افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی یا سایر مشکلات عصبی پا، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت پا قرار دارند. در صورت ابتلا به دیابت، بررسی روزانه پا از نظر تاول و زخم بسیار مهم است، زیرا آسیب عصبی می تواند احساس درد را از بین ببرد و مشکلات پا نیز به سرعت پیشرفت کنند. در صورت مشاهده ورم پا یا تاول که به نظر می رسد عفونی است، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.

ورم پا ناشی از لخته خون

لخته های خونی که در رگ های پا ایجاد می شوند می توانند جریان برگشتی خون را از پاها به سمت قلب متوقف کرده و باعث تورم در مچ و روی پا شوند. لخته شدن خون می تواند سطحی باشد (در رگ های زیر پوست) یا عمیق (شرایطی که به ترومبوز ورید عمقی معروف است). لخته های عمیق می توانند یک یا چند رگ اصلی پاها را مسدود کنند. این لخته های خون در صورت رقیق شدن و حرکت به سمت قلب و ریه ها می توانند زندگی فرد را تهدید کنند. اگر همراه با تورم در یک پا، دچار درد، تب پایین و احتمالا تغییر رنگ پای آسیب دیده شدید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است درمان با داروهای رقیق کننده خون ضروری باشد.

ورم پا ناشی از بیماری قلبی، کبدی یا کلیوی

گاهی اوقات ورم پاها می تواند نشان دهنده مشکلی مانند بیماری قلبی، کبدی یا کلیوی باشد. متورم شدن مچ پاها در شب می تواند نشانه ای از باقی ماندن نمک و آب به دلیل نارسایی سمت راست قلب باشد.

بیماری کلیوی همچنین می تواند باعث ورم پا و مچ پا شود. هنگامی که کلیه ها به درستی کار نمی کنند، مایعات می توانند در بدن تجمع کنند.

بیماری کبدی نیز می تواند بر تولید پروتئینی به نام آلبومین در کبد تاثیر گذاشته و مانع نشت خون از رگ های خونی به بافت های اطراف شود. تولید ناکافی آلبومین می تواند منجر به نشت مایع شود. جاذبه، باعث تجمع مایع بیشتر در پا و مچ پا می شود، اما مایع در شکم و قفسه سینه نیز تجمع می یابد.

اگر ورم با علائم دیگری از جمله خستگی، کاهش اشتها و افزایش وزن همراه باشد، فورا به پزشک خود مراجعه کنید. اگر احساس تنگی نفس، درد، فشار یا سفتی قفسه سینه دارید، با اورژانس تماس بگیرید.

ورم پا ناشی از عوارض جانبی داروها

بسیاری از داروها می توانند به عنوان یک عارضه جانبی، موجب ورم در پا و مچ پا شوند. این داروها عبارتند از:

• داروهای هورمونی مانند استروژن و تستوسترون
• مسدود کننده های کانال کلسیم، نوعی داروی فشار خون، شامل نیفدیپین، آملودیپین (نورواسک)، دیلتیازم، فلودیپین (پلندیل)، وراپامیل و …
• استروئیدها، از جمله استروئیدهای آندروژنیک و آنابولیک و کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون
• داروهای ضدافسردگی شامل: نورتریپتیلین، دسیپرامین و آمی تریپتیلین؛ و مهار کننده های مونوآمین اکسیداز (MAO) مانند فنلزین (ناردیل) و ترانیل سایپرومین (پارنات)
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
• داروهای دیابت

اگر مشکوک هستید که ورم پا ممکن است ناشی از عوارض جانبی داروهایی باشد که مصرف می کنید، با پزشک خود صحبت کنید. اگرچه مزایای این داروها، ممکن است ارزش تحمل ورم را داشته باشد، اما در صورت ورم شدید ممکن است تغییر دارو یا دوز آن ضروری باشد.

چگونه می توان ورم پاها را کاهش داد؟

ورم پا، مچ پا و ساق پا معمولا باید خود به خود برطرف شود، اما مواردی وجود دارند که می توانند به تسکین ورم کمک کنند.

کارهایی که باید انجام دهید:

• دراز بکشید و تا جایی که می توانید از بالش برای بلند کردن ناحیه متورم استفاده کنید
• ورزش های ملایم مانند پیاده روی انجام دهید تا جریان خون بهبود یابد
• کفش های پهن و راحت با پاشنه کم و کفی نرم بپوشید
• برای جلوگیری از عفونت، پاهای خود را بشویید، سپس خشک و مرطوب کنید

کارهایی که نباید انجام دهید:

• برای مدت طولانی نایستید و ننشینید
• لباس، جوراب یا کفش خیلی تنگ نپوشید

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

• اگر ورم پاها پس از چند روز درمان در خانه بهبود نیافت
• اگر ورم پاها بدتر شد

منبع: nhs