فلج خواب – آیا فلج خواب، نوعی کابوس است یا یک بیماری جدی؟
فلج خواب، عدم توانایی موقتی در حرکت یا صحبت هنگام بیدار شدن یا خوابیدن است. همچنین ممکن است فرد دچار توهمات شود. خوشبختانه فلج خواب، کوتاه مدت است، اما این موضوع از ترسناکی فلج خواب برای افرادی که به آن مبتلا هستند نمی کاهد.
اما چه عواملی باعث فلج خواب می شوند، آیا فلج خواب خطرناک است، چگونه می توان آن را درمان کرد؟ در ادامه به این موضوعات خواهیم پرداخت.
فلج خواب چیست؟
فلج خواب در گروهی از اختلالات خواب موسوم به پارازومنیا قرار دارد. پارازومنیا رفتارهای غیرعادی هستند که در هنگام خواب اتفاق می افتند و شامل کابوس، وحشت شبانه، صحبت کردن در خواب و دندان قروچه می شوند.
فرد مبتلا به فلج خواب، به مدت کوتاهی کنترل عضلانی خود را از دست می دهد که به آن اتونیا گفته می شود، به این معنی که فرد قادر به حرکت یا صحبت کردن نیست. این حالت هنگامی رخ می دهد که فرد به خواب رفته یا از خواب بیدار شده است.
اگر چه فلج خواب ممکن است با توهم همراه باشد، اما علامت اصلی فلج خواب، عدم توانایی در حرکت است. ممکن است فرد احساس کند کسی در اتاق خواب حضور دارد، ترسیده یا احساس می کند وزنه ای روی سینه هایش قرار دارد. این احساسات می تواند چند دقیقه طول بکشد.
در شرایط معمول، آتونیا و مشاهده جزئیات اطراف، جنبه های طبیعی مرحله REM از خواب هستند. این تصاویر ذهنی باعث می شوند که رویاها حس واقعیت داشته باشند و از دست دادن کنترل عضلات در خواب، مانع از انجام آن ها در دنیای واقعی می شود. با این حال، در هنگام فلج خواب، آتونیا و تصاویری که فرد می بیند با بیداری همپوشانی دارند، و مرحله ای ترسناک در خواب ایجاد می شود که در آن فرد نه کاملا بیدار است و نه خواب.
بیشتر ما در طول زندگی خود دوره هایی از فلج خواب را تجربه می کنیم. اما فلج خواب برای برخی از افراد ممکن است چندین بار در شب یا هر شب اتفاق بیفتد، که به فلج خواب مکرر معروف است.
برای بیشتر افراد، فلج خواب مسئله مهمی نیست، اما برای افراد مبتلا به فلج خواب، می تواند باعث ایجاد مشكلات در خوابیدن شود. در نتیجه این مشکل می تواند منجر به کمبود خواب شده و در دراز مدت بر سلامت جسمی و روانی فرد تاثیر بگذارد.
چه عواملی باعث فلج خواب می شوند؟
اینکه چرا فلج خواب رخ می دهد هنوز کاملا مشخص نیست. مطالعاتی که داده ها را برای تعیین عوامل مرتبط با خطر بالاتر فلج خواب بررسی کرده اند، نتایج مختلفی را گزارش نموده اند. عوامل متعددی می توانند در احتمال تجربه این پدیده نقش داشته باشند. اما مثل همیشه، این ارتباط به معنای علیت نیست.
به نظر می رسد فلج خواب به ویژه در بین افراد مبتلا به اختلالات خواب و سایر مشکلات خواب شایع باشد. اگر فردی به یکی از اختلالات خواب مانند آپنه خواب و یا سندرم پای بی قرار دچار هستند، ممکن است بیشتر دچار فلج خواب شوند.
در بین افرادی که حوادث آسیب زا، مانند سوء استفاده جنسی، پریشانی عاطفی و بیماری های روانی، اختلالات اضطراب، اختلالات استرس را تجربه می کنند و یا سابقه خانوادگی فلج خواب (اگرچه هیچ ارتباط ژنتیکی یافت نشده) دارند، بیشتر دچار فلج خواب می شوند.
برخی شواهد نشان می دهند که افراد رویاپرداز، بیشتر دچار فلج خواب می شوند. مبتلایان غالبا افراد خلاق، دارای تخیل و بسیار حساسی هستند و برای خلاقیت خود به یک مجرای خروجی احتیاج دارند.
چه چیزی باعث فلج خواب می شود؟
کودکان و بزرگسالان در هر سنی می توانند فلج خواب را تجربه کنند. گاهی فلج خواب با موارد زیر همراه است:
- علائم بی خوابی، مانند کمبود خواب
- اختلال در خواب، مانند جت لگ و کار کردن در شیفت های شبانه
- ترک الکل یا داروهای ضد افسردگی
- خوابیدن به پشت
- سطح استرس و اضطراب بالا
- سوء مصرف مواد
فلج خواب صرفا علامتی است که نشان می دهد بدن شما نمی تواند آرام وارد مراحل خواب شود. فلج خواب به ندرت با یک مشکل روانپزشکی اساسی مرتبط است.
فلج خواب چه حسی دارد؟
فلج خواب می تواند برای مبتلایان ترسناک باشد. شایع ترین علائم و نشانه های فلج خواب عبارتند از:
- ناتوانی در حرکت که می تواند ثانیه ها یا چند دقیقه طول بکشد
- ناتوانایی در صحبت کردن
- احساس بیداری و هوشیاری
- توهم
- احساس ترس
- فشار بر روی قفسه سینه
- مشکل تنفس
- تعریق
- سردرد
- درد عضلانی
- پارانویا (یکی از انواع اختلالات شخصیتی که در آن فرد دچار نوعی آشفتگی فکر و توهم می شود)
- احساس مردن
توهمات بینایی، شنوایی و حسی که در طی یک فلج خواب تجربه می شوند، متمایز از خواب های معمول گزارش شده اند. آن ها معمولا به سه دسته تقسیم می شوند:
- احساس حضور یک مزاحم: احساس حضور فردی خطرناكی در اتاق.
- بختک: احساس خفقان، یا خفگی یا تجاوز جنسی.
- احساس چرخش، شناور بودن، پرواز یا تجربه دیگری از خارج از بدن خود.
در حالی که بیشتر دوره های فلج خواب با ترس همراه است، اما این همیشه صدق نمی کند. بعضی از افراد توهمات خوشایند و حتی سرخوشی را تجربه می کنند. در هر صورت، این دوره، با لمس یا صدای شخص دیگر، یا گاهی اوقات در نتیجه تلاش شدید برای حرکت، معمولا به خودی خود پایان می یابد.
فلج خواب چقدر شایع است؟
از هر ۱۰ نفر یک نفر در طول زندگی خود حداقل یک دوره از فلج خواب را تجربه کرده است. فلج خواب می تواند در هر سنی رخ دهد، اما در بیست تا سی سالگی بیشتر اتفاق می افتد.
در حالی که فلج خواب یک پدیده نادر است، برخی از افراد دوره های مکرر فلج خواب را تجربه می کنند. این می تواند باعث اضطراب در مورد خوابیدن شود.
درمان فلج خواب
برای بیشتر افراد، فلج خواب به ندرت اتفاق می افتد که مسئله ای ایجاد نمی کند یا نیاز به درمان ندارد. با این حال اگر به طور منظم دچار فلج خواب می شوید، یا از خوابیدن مضطرب می شوید و یا به سختی می توانید به خواب بروید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
اگر فلج خواب به طور مکرر اتفاق بیفتد، پزشک ممکن است برای کمک به شما دارو تجویز یا شما را به یک کلینیک خواب معرفی کند.
آیا می توان از فلج خواب جلوگیری کرد؟
بهبود سلامت خواب، یعنی بهینه سازی عادات خواب و محیط برای استراحت با کیفیت، بهترین راه برای جلوگیری از فلج خواب است.
راهکارهای داشتن خواب سالم و باکیفیت عبارتند از:
حفظ روتین منظم خواب
خوابیدن و بیدار شدن هر روز در یک ساعت مشخص، حتی در روزهای تعطیل و تعطیلات آخر هفته، می تواند به شما کمک کند تا یک خواب منظم داشته باشید. این کار ریتم شبانه روزی شما را، که سیستم مسئول تنظیم چرخه خواب و بیداری است، بهینه می کند.
خوابیدن در محیط راحت
اطمینان حاصل کنید که اتاق خواب و فضای خواب آرام بوده و باعث ایجاد آرامش می شود. تا آنجا که ممکن است محیط خواب تاریک و ساکت بوده و دمای مناسب داشته باشد.
حذف مواردی که موجب حواس پرتی می شوند
از استفاده از دستگاه های دیجیتال در اتاق خواب خودداری کنید، لپ تاپ، تبلت یا تلفن را در اتاق دیگری بگذارید.
راهی برای پرورش خلاقیت ایجاد کنید
قبل از خواب برای تکمیل و آرامش سیستم عصبی و ایجاد احساس امنیت درونی، روش های مثبت روانشناسی مانند سپاسگزاری، دلسوزی و عشق به خود را تمرین کنید. به خلاقیت خود امکان شکوفایی و رشد بدهید، بنویسید، نقاشی کنید، برقصید. مهم است که این انرژی به طور سازنده هدایت شود.
یک سبک زندگی سالم داشته باشید
سلامت جسمی شما به اندازه ی بهداشت روانی مهم است، بنابراین تمرین عادات سالم که می توانند به یک خواب خوب کمک کنند بسیار مهم است. مصرف الکل و کافئین را کاهش دهید، از مصرف این مواد بعد از ساعت ۳ بعد از ظهر خودداری کنید. ورزش منظم که ضربان قلب شما را بالا می برد نیز می تواند به شما کمک کند اما توجه داشته باشید که از ورزش کردن چهار ساعت قبل از خواب، خودداری کنید.
منبع
