افت فشار خون وضعیتی – دلیل سرگیجه و سیاهی رفتن چشم بعد از ایستادن چیست؟
سیاهی رفتن چشم در اثر افت سریع فشار خون هنگام ایستادن ایجاد می شود. سیاهی رفتن چشم معمولا از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد و ممکن است باعث احساس سبکی موقت سر، تاری دید و گیجی نیز شود.
بیشتر افراد گاه به گاه سیاهی رفتن چشم را تجربه می کنند و معمولا جای نگرانی وجود ندارد. با این حال، اگر دائما سیاهی رفتن چشم را تجربه می کنید، این موضوع ممکن است نشانه یک بیماری زمینه ای باشد.
دلیل سیاهی رفتن چشم، افت ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن از حالت خوابیده یا نشسته است. این نوع افت فشار خون به اصطلاح پزشکی افت فشار خون ارتواستاتیک یا افت فشار خون وضعیتی نامیده می شود.
وقتی سریع از جای خود بلند می شوید، نیروی جاذبه خون را به سمت پاها می کشد و فشار خون به سرعت پایین می آید. هنگام ایستادن تقریبا ۱۰ تا ۱۵ درصد از حجم خون در قسمت پایین بدن باقی می ماند.
رفلکس های بدن (واکنش های غیر ارادی) هنگام ایستادن، فشار خون را ثابت نگه می دارند. به عنوان مثال، خون بیشتری پمپاژ شده و رگ های خونی منقبض می شوند. وقتی این رفلکس ها به درستی عمل نکنند، ممکن است سرگیجه و سبکی سر و به عبارتی سیاهی رفتن چشم را تجربه کنید.
سرگیجه بعد از ایستادن ممکن است خفیف باشد و دوره های آن می تواند کمتر از چند دقیقه طول بکشد. با این حال، سرگیجه به مدت طولانی می تواند مشکلات جدی تری را نشان دهد، بنابراین اگر در حالت ایستاده مرتبا احساس سبکی سر می کنید، مراجعه به پزشک باید در اولویت قرار بگیرد.
سیاهی رفتن چشم به طور گاه به گاه معمولا به دلایل واضحی مانند کمبود آب بدن یا استراحت طولانی مدت در بستر ایجاد می شود و به راحتی قابل درمان است. اگر به طور مداوم دچار این مشکل می شوید، برای درمان باید به پزشک مراجعه کنید.
علائم سیاهی رفتن چشم کدامند؟
علائم و نشانه های سیاهی رفتن چشم عبارتند از:
- سبکی سر یا سرگیجه هنگام ایستادن
- تاری دید
- ضعف
- غش (سنکوپ)
- گیجی
- حالت تهوع
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
سیاهی رفتن چشم، سرگیجه یا سبکی سر به صورت گاه به گاه، ممکن است در اثر کمبود آب بدن، افت قند خون یا گرم شدن بیش از حد بدن ایجاد شود.
اگر دائما این علائم را تجربه می کنید، مراجعه به پزشک بسیار مهم است زیرا این علائم می توانند نشان دهنده مشکلات جدی باشند. در صورت از دست دادن هوشیاری، حتی فقط برای چند ثانیه، مراجعه به پزشک ضروری می باشد.
علائم، زمان بروز و مدت ماندگاری علائم و آنچه در آن زمان اتفاق میفتد را یادداشت کنید. اگر این علائم در مواقع خطرناک مانند رانندگی رخ می دهند، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
علل سیاهی رفتن چشم کدامند؟
هنگام ایستادن، نیروی جاذبه باعث جمع شدن خون در پاها و شکم شما می شود. این امر موجب کاهش فشار خون می شود زیرا خون کمتری به سمت قلب گردش می کند.
به طور معمول، سلول های خاصی (گیرنده عصبی به نام بارورسپتور) نزدیک به عروق قلب و گردن این افت فشار خون را احساس می کنند. گیرنده های بارورسپتور، سیگنال هایی را به مراکز مغز ارسال می کنند تا ضربان قلب را سریع تر کرده و خون بیشتری پمپاژ شود. این کار فشار خون را تثبیت می کند. این سلول ها همچنین رگ های خونی را باریک کرده و فشار خون را افزایش می دهند.
افت فشار خون ارتواستاتیک یا سیاهی رفتن چشم زمانی اتفاق می افتد که چیزی روند طبیعی بدن را برای خنثی کردن فشار خون پایین، مختل کند. بسیاری از شرایط می توانند باعث افت فشار خون ارتواستاتیک یا سیاهی رفتن چشم شوند، از جمله:
- کمبود آب بدن: تب، استفراغ، عدم نوشیدن مایعات کافی، اسهال شدید و ورزش شدید همراه با تعریق زیاد، همگی می توانند منجر به کم آبی بدن شده که باعث کاهش حجم خون می شود. کمبود خفیف آب می تواند موجب علائم افت فشار خون، مانند ضعف، سرگیجه و خستگی شود.
- مشکلات قلبی: برخی از بیماری های قلبی که می توانند منجر به افت فشار خون شوند عبارتند از: ضربان قلب پایین (برادی کاردی)، مشکلات دریچه قلب، حمله قلبی و نارسایی قلبی. این مشکلات از واکنش سریع بدن برای پمپاژ خون بیشتر هنگام ایستادن جلوگیری می کنند.
- مشکلات غدد درون ریز: مشکلات تیروئید، نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون) و افت قند خون می توانند باعث سیاهی رفتن چشم در اثر افت فشار خون شوند. دیابت نیز می تواند به اعصابی که به ارسال سیگنال های تنظیم کننده فشار خون کمک می کنند، آسیب برساند.
- اختلالات سیستم عصبی: برخی از اختلالات سیستم عصبی، مانند بیماری پارکینسون، آتروفی سیستم چندگانه، زوال عقل با اجسام لوئی، نارسایی اتونوم خالص و آمیلوئیدوز، می توانند سیستم تنظیم فشار خون طبیعی بدن را مختل کنند.
- وعده های غذایی: بعضی از افراد پس از خوردن وعده های غذایی دچار افت فشار خون (افت فشار خون بعد از غذا) می شوند. این وضعیت بیشتر در سالمندان دیده می شود.
فاکتورهای خطر
فاکتورهایی که در سیاهی رفتن چشم نقش دارند شامل موارد زیر می باشند:
- سن: سیاهی رفتن چشم بر اثر افت فشار خون در افراد بالای ۶۵ سال، شایع است. سلول های ویژه نزدیک به عروق قلب و گردن که فشار خون را تنظیم می کنند، با افزایش سن کاهش می یابند. همچنین ممکن است با افزایش سن جبران افت فشار خون برای قلب دشوار باشد.
- داروها: داروهایی که برای درمان فشار خون بالا یا بیماری های قلبی استفاده می شوند، مانند دیورتیک ها، مسدود کننده های آلفا، مسدود کننده های بتا، مسدود کننده های کانال کلسیم، مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و نیترات ها.
سایر داروهایی که ممکن است خطر این نوع افت فشار خون را افزایش دهند شامل داروهایی هستند که برای درمان بیماری پارکینسون، داروهای ضد افسردگی خاص، داروهای ضد روان پریشی خاص، داروهای شل کننده عضلات، داروهایی برای درمان اختلال نعوظ و مواد مخدر استفاده می شوند.
استفاده از داروهای بدون نسخه که فشار خون بالا را کنترل می کنند نیز ممکن است باعث فشار خون پایین شوند.
- بیماری های خاص: برخی از بیماری های قلبی، مانند مشکلات دریچه قلب، حمله قلبی و نارسایی قلبی و اختلالات سیستم عصبی، مانند بیماری پارکینسون؛ و بیماری هایی که باعث آسیب عصبی (نوروپاتی) می شوند، مانند دیابت، خطر فشار خون پایین را افزایش می دهد.
- قرار گرفتن در معرض گرما: قرار گرفتن در یک محیط گرم می تواند باعث تعریق شدید و احتمالا کمبود آب بدن شود، که این امر می تواند فشار خون را کاهش دهد و باعث افت فشار خون ارتواستاتیک شود.
- ماندن در رختخواب: اگر بخاطر یک بیماری مجبور باشید مدت طولانی در رختخواب بمانید، ممکن است ضعیف شده و هنگام برخاستن، ممکن است دچار افت فشار خون ارتواستاتیک شوید.
- بارداری: از آنجا که سیستم گردش خون در دوران بارداری به سرعت گسترش می یابد، فشار خون احتمالا کاهش می یابد. این طبیعی است و فشار خون معمولا بعد از زایمان به سطح قبل از بارداری برمی گردد.
- الکل: نوشیدنی های الکلی می توانند خطر افت فشار خون ارتواستاتیک را افزایش دهند.
- کم خونی یا کمبود ویتامین B12
عوارض سیاهی رفتن چشم
افت مداوم فشار خون ارتواستاتیک می تواند به ویژه در سالمندان عوارض جدی ایجاد کند. این عوارض عبارتند از:
- افتادن: زمین خوردن در نتیجه غش کردن یک عارضه شایع در افراد مبتلا به افت فشار خون است.
- سکته: نوسان فشار خون هنگام ایستادن و نشستن در نتیجه افت فشار خون ارتواستاتیک می تواند به دلیل کاهش خونرسانی به مغز، یک عامل خطر برای سکته مغزی باشد.
- بیماری های قلبی عروقی: سیاهی رفتن چشم بر اثر افت فشار خون می تواند یک عامل خطر برای بیماری های قلبی عروقی بوده و عوارضی مانند درد قفسه سینه، نارسایی قلبی یا مشکلات ریتم قلب داشته باشد.
چگونه می توان از سیاهی رفتن چشم جلوگیری کرد؟
تغییرات در سبک زندگی ممکن است به فرد کمک کند تا تعداد دفعات سیاهی رفتن چشم را به حداقل برساند. اما اگر سیاهی رفتن چشم به دلیل یک بیماری زمینه ای ایجاد شده است، بهتر است به یک پزشک مراجعه کنید.
تغییراتی که می توانید برای جلوگیری از سیاهی رفتن چشم در سبک زندگی خود ایجاد کنید عبارتند از:
- هیدراته بمانید (آب کافی بنوشید)
- آرام و بدون عجله از جای خود بلند شوید
- از محیط های گرم خودداری کنید
- میزان مصرف نوشیدنی های الکلی را به حداقل برسانید
کلام آخر
بیشتر افراد سیاهی رفتن گاه به گاه چشم را تجربه می کنند. معمولا افراد بالای ۶۵ سال دچار سیاهی رفتن چشم می شوند. این امر به این دلیل است که بدن شما با افزایش سن کارایی خود را در تنظیم فشار خون کاهش می دهد.
طبق مطالعات، یک مرد بالغ به طور روزانه به ۵/۱۵ لیوان آب و یک خانم به طور متوسط به ۵/۱۱ لیوان آب در روز نیاز دارد. اگر در آب و هوای گرم زندگی می کنید، ممکن است حتی بیشتر به نوشیدن آب نیاز داشته باشید.
اگر دائما دچار سیاهی رفتن چشم می شوید، یا این نوع افت فشار باعث بیهوش شدن شما می شود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
منابع
