دلایل و عوارض درد زانو چیست و چگونه می توانیم از آن جلوگیری کنیم
درد زانو، یک مشکل شایع است که افراد در هر سنی را درگیر می کند. درد زانو ممکن است نتیجه جراحاتی مانند پارگی رباط یا غضروف پاره شده، باشد. بیماری هایی از جمله آرتروز، نقرس و عفونت نیز می توانند باعث درد زانو شوند.
بسیاری از انواع دردهای جزئی زانو، به خوبی به اقدامات مراقبتی پاسخ می دهند. فیزیوتراپی و بریس زانو (زانو بند) نیز می توانند به تسکین درد زانو کمک کنند. اما در برخی موارد، ممکن است زانوی شما نیاز به جراحی داشته باشد.
برای اینکه درک بهتری از دلایل ایجاد کننده درد زانو داشته باشیم، باید ابتدا با ساختار زانو و شرایط مشترکی که می تواند بر روی این ساختارها تاثیر بگذارند، آشنا شویم.
کمی بیشتر با ساختار زانو آشنا شویم
زانو یک مفصل لولایی است که توسط دو استخوان، استخوان ران و استخوان درشت نی ایجاد شده است. این دو استخوان توسط عضلات، تاندون ها، کپسول مفصل و چهار رباط اصلی، یعنی رباط طرفی داخلی، رباط طرفی خارجی، رباط صلیبی قدامی و صلیبی خلفی، کنار هم نگهداشته می شوند.
یک مفصل طبیعی زانو با غشایی به نام سینوویوم پوشانده شده است، که مقدار کمی از مایع غلیظ، معروف به مایع سینوویال تولید می کند. مایع سینوویال به تغذیه غضروف کمک می کند و آن را لغزنده نگه می دارد. غشاء سینوویوم توسط یک لایه بیرونی سخت (کپسول مفصل) که از مفصل محافظت می کند، پشتیبانی می شود.
علائم درد زانو
بسته به علت ایجاد کننده درد، ممکن است محل و شدت درد زانو متفاوت باشد. علائم و نشانه هایی که گاهی با درد زانو همراه هستند عبارتند از:
- ورم و سفتی
- قرمزی و گرم بودن محل درد
- ضعف یا بی ثباتی
- صدا خوردن زانو
- عدم توانایی در صاف کردن کامل زانو
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد
اگر شرایط زیر را تجربه کردید، با پزشک تماس بگیرید:
- اگر نمی توانید وزن روی زانوها را تحمل کنید یا احساس می کنید که زانو ناپایدار است (خالی می شود)
- اگر ورم در زانو قابل توجه است
- اگر قادر به صاف یا خم کردن کامل زانو نیستید
- اگر تغییر شکل ظاهری در پا و یا زانو قابل توجه باشد
- اگر علاوه بر قرمزی، درد و ورم در زانو، تب نیز داشته باشید
- اگر درد شدید زانو همراه با آسیب و جراحت باشد
چه چیزی باعث درد زانو می شود؟
درد زانو می تواند در اثر جراحات، مشکلات مکانیکی، انواع آرتریت و عوامل دیگر ایجاد شود.
درد زانو ناشی از جراحات
آسیب دیدگی زانو می تواند روی هر یک از رباط ها، تاندون ها یا کیسه های پر از مایع (بورس زانو) که مفصل زانو را احاطه کرده اند و همچنین استخوان ها، غضروف و رباط هایی که خود مفصل را تشکیل می دهند، تاثیر بگذارد. برخی از صدمات شایع در زانو شامل موارد زیر هستند:
- آسیب ACL: آسیب ACL، همان پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) است. رباط صلیبی قدامی، یکی از چهار رباطی است که استخوان ساق پا را به استخوان ران متصل می کند. آسیب ACL به ویژه در افرادی که بسکتبال، فوتبال یا ورزش های نیازمند به تغییر جهت ناگهانی، انجام می دهند، شایع است.
- شکستگی: استخوان های زانو از جمله کاسه زانو (پاتلا) در هنگام برخورد وسایل نقلیه موتوری یا افتادن، می توانند بشکنند. افرادی که استخوان هایشان به دلیل پوکی استخوان ضعیف شده اند، می توانند گاهی با اشتباه قدم برداشتن، موجب شکستگی زانو شوند.
- پارگی منیسک: منیسک از غضروف های سخت و لاستیکی تشکیل شده است و مانند یک کمک فنر بین ساق پا و استخوان ران عمل می کند. منیسک در صورت پیچیدن ناگهانی زانو همراه با وزن زیاد، می تواند دچار پارگی شود.
- بورسیت زانو: برخی از صدمات زانو باعث ایجاد التهاب در بورس ها (کیسه های کوچک مایعات) می شود. بورس ها مانند بالشتک از قسمت بیرونی مفصل زانو محافظت می کنند تا تاندون ها و رباط ها به نرمی بر روی مفصل سر بخورند.
مشکلات مکانیکی
برخی از مشکلات مکانیکی که می توانند باعث درد زانو شوند عبارتند از:
- اجسام شناور: گاهی اوقات آسیب دیدگی یا دژنراسیون استخوان یا غضروف، می تواند موجب شود تا یک قسمت از استخوان یا غضروف شکسته و در فضای مفصل شناور شود. این مسئله ممکن است برای فرد هیچ مشکلی ایجاد نکند، مگر اینکه این اجسام شناور با حرکت مفصل زانو، تداخل داشته باشند. این حالت شبیه به مدادی است که در لولای درب قرار گرفته باشد.
- سندرم باند ایلیوتیبیال: سندرم باند ایلیوتیبیال (ITBS) هنگامی اتفاق می افتد که باند ایلیوتیبیال (رباطی که از قسمت خارج ران از لگن به سمت ساق پایین می رود) محکم یا ملتهب شود. دوندگان و دوچرخه سواران در معرض سندرم باند ایلیوتیبیال هستند.
- جابجایی کشکک یا کاسه زانو: این حالت زمانی اتفاق می افتد که استخوان مثلثی (پاتلا) که قسمت جلوی زانو را می پوشاند از جای خود خارج شود(معمولا به سمت خارج زانو). در بعضی موارد ممکن است کشکک زانو در این حالت باقی بماند و بتوانید جابجایی را ببینید.
- دردهای لگن یا کف پا: اگر درد لگن و کف پا دارید، ممکن است مجبور باشید شیوه راه رفتن خود را تغییر دهید تا درد در مفاصل کاهش یابند. اما این تغییر در راه رفتن می تواند فشار بیشتری روی مفصل زانو وارد کند. در برخی موارد، مشکلات مفصل ران یا کف پا می توانند باعث درد زانو شود.
انواع آرتروز
بیش از ۱۰۰ نوع مختلف آرتریت وجود دارد. انواع مختلفی که احتمالا روی زانو تاثیر می گذارند عبارتند از:
- استئوآرتروز: استئوآرتریت که گاهی به آن آرتریت دژنراسیون گفته می شود شایع ترین نوع آرتریت است. این وضعیت با بالا رفتن سن، موجب ساییدگی و پارگی غضروف در زانو می شود. در استئوآرتریت که معمولا آرتروز و ساییدگی مفصل زانو نامیده می شود، لایه سطحی غضروف شکسته شده و از بین می رود. با پیشرفته تر شدن بیماری، شکسته شدن غضروف می تواند به حدی شدید باشد که استخوان های مفصل روی هم ساییده شوند. نتیجه آن درد، ورم و محدودیت حرکتی خواهد بود. مفصل ممکن است با گذشت زمان شکل طبیعی خود را از دست دهد. این وضعیت ممکن است موجب ایجاد خارهای استخوانی (bone spur) در امتداد مفصل شود. این تکه های استخوانی یا غضروفی می توانند در فضای مفصل شکسته و شناور شده و باعث ایجاد درد و آسیب بیشتر گردند (ضعف زانو).
- روماتیسم مفصلی: ناتوان کننده ترین شکل آرتریت، روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) یک بیماری خود ایمنی است که می تواند تقریبا بر روی هر کدام از مفاصل بدن، از جمله زانوها تاثیر بگذارد. اگرچه آرتریت روماتوئید یک بیماری مزمن است، اما شدت آن می تواند متفاوت باشد. در بیماری رماتیسم مفصلی، بدن به مفاصل خود حمله می کند. گلبول های سفید که سربازان سیستم ایمنی بدن هستند، به طرف سینوویوم حرکت کرده و باعث ایجاد یک روند التهابی می شوند که از آن به عنوان سینوویتیس فعال، یاد می شود. سینوویوم ملتهب باعث گرم شدن، قرمزی، ورم و درد در مفصل و اطراف آن می شود. به طور خاص، در طی التهاب، سینوویوم ضخیم شده و موجب ورم مفصل می گردد. با پیشرفت بیماری آرتریت روماتوئید، سلول های غیرطبیعی سینوویال به غضروف و استخوان درون مفصل حمله کرده و آن را از بین می برند. بدین ترتیب ماهیچه های اطراف، رباط ها و تاندون ها ضعیف می شوند.
- نقرس: این نوع آرتروز هنگامی اتفاق می افتد که کریستال های اسید اوریک در مفصل تشکیل شوند. با اینکه نقرس بیشتر روی انگشت بزرگ پا تاثیر می گذارد، اما ممکن است در زانو نیز ایجاد شود.
- شبه نقرس: اغلب با نقرس اشتباه گرفته می شود. شبه نقرس، بلورهای حاوی کلسیم است که در مایع مفصل ایجاد می شود. زانوها شایع ترین مفصلی هستند که تحت تاثیر شبه نقرس قرار دارند.
- آرتریت سپتیک: گاهی اوقات ممکن است مفصل زانو دچار عفونت شده و منجر به ورم، درد و قرمزی شود. آرتریت سپتیک غالبا با تب بروز می کند و معمولا قبل از شروع درد هیچ آسیبی مشاهده نمی شود. آرتریت سپتیک می تواند به سرعت آسیب بزرگی به غضروف زانو وارد کند. اگر درد زانو با هر یک از این علائم همراه باشد، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
مشکلات دیگر
سندرم درد پاتلوفمورال به درد ناشی از درد در ناحیه کشکک (پاتلا) و استخوان ران زیرین (استخوان ران) گفته می شود. این درد در ورزشکاران و جوانان شایع است، به ویژه در افرادی که حرکت نامناسب کشکک دارند. سندرم درد پاتلوفمورال در بزرگسالان مسن تری که دارای التهاب کشکک هستند، اتفاق می افتد.
نوشته مرتبط: تزریق کورتیزون ، داروی تسکین درد مفصل ران و زانو خطرناک تر از آن است که تصور می کنید
عوامل افزایش دهنده درد زانو
برخی از عوامل، می توانند خطر ابتلا به مشکلات زانو را افزایش دهند، از جمله:
- اضافه وزن: اضافه وزن یا چاقی، فشار را در مفاصل زانو حتی در حین انجام فعالیت های معمولی مانند پیاده روی یا بالا رفتن از پله ها، بالا می برد. همچنین با تسریع در تجزیه غضروف مفصل، فرد را در معرض خطر ابتلا به استئوآرتریت (آرتروز) قرار می دهد.
- عدم انعطاف پذیری یا قدرت عضلات: عدم استحکام و انعطاف پذیری، می تواند خطر آسیب دیدگی زانو را افزایش دهد. عضلات قوی به تثبیت و محافظت از مفاصل کمک می کنند، و انعطاف پذیری عضلات می تواند به دامنه حرکات کمک کند.
- ورزش یا مشاغل خاص: بعضی از ورزش ها، فشار بیشتری را روی زانوها وارد می کنند. ورزش هایی مانند اسکی آلپاین که در آن از چکمه های اسکی سنگین استفاده می شود و احتمال افتادن در آن زیاد است و یا بسکتبال که در آن جهش ها و چرخش ها و ضربات مکرر به زانوها هنگام دویدن، امری اجتناب ناپذیر است، خطر آسیب دیدگی زانو را افزایش می دهند. مشاغلی که بطور مکرر روی زانوها فشار وارد می کنند مانند ساخت و ساز یا کشاورزی، خطر درد زانو را افزایش می دهند.
- آسیب قبلی: آسیب قبلی زانو باعث می شود که مجددا زانوها مجروح شوند.
عوارض درد زانو
همه زانو درد ها جدی نیستند. اما برخی از آسیب های زانو و بیماری ها مانند استئوآرتریت در صورت عدم درمان می توانند منجر به افزایش درد، آسیب مفاصل و ناتوانی شوند. آسیب دیدگی زانو، حتی جزئی، باعث می شود که احتمال آسیب دیدگی دوباره در آینده افزایش یابد.
راه های تشخیص دلایل درد زانو
محل درد زانو، می تواند اطلاعات مفیدی در اختیار پزشک قرار دهد. درد در قسمت جلوی زانو ممکن است در اثر بورسیت (التهاب بورس زانو که در نزدیکی مفصل زانو قرار دارد)، آرتروز (ورم مفاصل) یا نرم شدن غضروف پاتلا ایجاد شود، همانطور که در بیماری کروندرومالاژی پاتلا (نرمی غضروف كشكک زانو) وجود دارد.
درد در ناحیه زانو معمولا با آسیب دیدگی رباط طرفی داخلی، آرتروز یا پارگی منیسک همراه است. درد در ناحیه پشت زانو می تواند ناشی از آرتروز یا کیست بیکر (بیرون زدگی غشاء سینوویال در زانو) باشد (تجمع مایع سینوویال در پشت زانو). همچنین عفونت ممکن است یکی دیگر از دلایل احتمالی درد زانو باشد.
نوشته مرتبط: راهکارهای مدیریت درد بدون استفاده از دارو
جلوگیری از درد زانو
اگرچه جلوگیری از درد زانو امکان پذیر نیست، اما پیشنهادات زیر ممکن است به جلوگیری از آسیب دیدگی و زوال مفصل کمک کند:
- از اضافه وزن جلوگیری کنید. وزن سالم خود را حفظ کنید. این یکی از بهترین کارهایی است که می توانید برای زانوها انجام دهید. هر کیلو وزن اضافی فشار مضاعف روی مفاصل شما وارد می کند و خطر آسیب ها و آرتروز را افزایش می دهد.
- درست ورزش کنید. برای انجام ورزش مورد نظرتان، آمادگی جسمانی کافی داشته باشید. برای درست انجام دادن حرکات و جلوگیری از آسیب دیدگی، از یک مربی کمک بگیرید.
- قوی شوید، انعطاف پذیر باشید. از آنجا که عضلات ضعیف عامل اصلی آسیب دیدگی زانو هستند، تقویت عضلات چهار سر ران و همسترینگ، که از زانو حمایت می کند، می تواند در پیشگیری از درد زانو کمک کند. تمرین بر روی تعادل و ثبات بدن به عضلات اطراف زانو کمک می کند تا موثرتر با یکدیگر کار کنند. از آنجا که ماهیچه های سفت نیز می توانند در آسیب دیدگی نقش داشته باشند، انجام حرکات کششی اهمیت زیادی دارد. سعی کنید حرکات کششی را در تمرینات خود بگنجانید.
- در انتخاب ورزش مناسب، باهوش باشید. اگر دچار استئوآرتریت، درد مزمن در زانو یا آسیب های مکرر هستید، ممکن است لازم باشد شیوه ورزش کردن خود را تغییر دهید. حداقل چند روز در هفته به شنا کردن، ایروبیک در آب یا سایر فعالیت های با فشار کم بپردازید. گاهی اوقات صرفا محدود کردن فعالیت های با فشار بالا، باعث تسکین درد می شود.
نوشته های مرتبط:
دلایل کمر درد و راهکارهای پیشگیری، تسکین و درمان آن
دلایل درد قفسه سینه کدامند و چه زمان باید به پزشک مراجعه کنید
منابع
