تخلیه نشدن کامل ادرار – آیا مشکلات عصبی می تواند موجب تخلیه نشدن کامل ادرار شود؟
مثانه، مانند مخزن ذخیره مواد زائد ادرار است. با پر شدن مثانه، و سپس تخلیه ادرار، مواد زائد از بدن خارج می شوند. اما گاهی شرایط یا یک بیماری، موجب تخلیه نشدن کامل ادرار و به اصطلاح احتباس ادرار می شود. تخلیه نشدن کامل ادرار هم برای مردان و هم برای زنان اتفاق میفتد و می تواند ناشی از مواردی مانند انسداد، مصرف برخی داروها یا مشکلات عصبی باشد.
تخلیه نشدن کامل ادرار یا همان احتباس ادرار، می تواند حاد (ناگهانی) یا مزمن (طولانی مدت) باشد. حاد به این معنی است که به سرعت ظاهر می شود و می تواند شدید باشد. احتباس مزمن ادرار به این معنی است که فرد برای مدت طولانی تری به این بیماری مبتلا بوده است.
شکل حاد احتباس ادرار یک وضعیت اورژانسی است. در این مورد، فرد باید فورا به پزشک مراجعه کنید. شکل مزمن آن، اغلب در مردان مسن اتفاق میفتد، اما می تواند در زنان نیز رخ دهد.
علت تخلیه نشدن کامل ادرار از نوع مزمن چیست؟
احتباس ادرار می تواند به دلایل مختلف اتفاق بیفتد. این علل می تواند شامل موارد زیر باشد:
- انسداد راه خروج ادرار از بدن
- داروهایی که فرد برای بیماری های دیگر مصرف می کند
- مشکلات عصبی که راه ارتباط مغز و سیستم ادراری را مختل می کند
- عفونت و تورم که مانع خروج ادرار از بدن می شود
- عوارض جانبی داروهایی که برای یک عمل جراحی به فرد داده می شود
انسداد
هنگامی که چیزی جریان آزاد ادرار را از طریق مثانه و مجرای ادرار مسدود می کند، ممکن است موجب تخلیه نشدن کامل ادرار شود. مجرای ادرار، لوله ای است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن می برد. در مردان، زمانی که غده پروستات آنقدر بزرگ می شود که بر مجرای ادرار فشار می آورد، انسداد ایجاد می شود. انسداد، شایع ترین علت احتباس مزمن ادرار در مردان است.
یکی از دلایل تخلیه نشدن کامل ادرار در زنان، افتادگی مثانه است. به این وضعیت، سیستوسل گفته می شود. از دیگر دلایل تخلیه نشدن کامل ادرار در زنان می توان به بیماری به نام رکتوسل اشاره کرد. رکتوسل نوعی پرولاپس (افتادگی) است که در آن دیواره حمایتی بافت بین رکتوم (مقعد) و دیواره واژن ضعیف می شود. بدون حمایت این ماهیچه ها و رباط های کف لگن، دیواره جلوی راست روده به سمت واژن افتاده و برآمده می شود و در موارد شدید از دهانه واژن بیرون می زند.
برخی از علل، ممکن است بین مردان و زنان مشترک باشد. مجرای ادرار ممکن است به دلیل بافت اسکار (مجموعه ای از سلول ها و کلاژن که محل آسیب را می پوشاند) باریک شود. سنگ های ادراری همچنین می توانند جریان ادرار را مسدود کنند.
برخی داروها
تخلیه نشدن کامل ادرار یا احتباس ادرار می تواند عارضه جانبی برخی داروها باشد. داروهایی مانند آنتی هیستامین ها (Benadryl)، ضد اسپاسم (مانند Detrol)، مواد افیونی (مانند Vicodin) و ضد افسردگی ها (مانند Elavil) می توانند نحوه عملکرد ماهیچه مثانه را تغییر دهند.
سایر داروها نیز می توانند باعث عوارض جانبی کنترل مثانه شوند، از جمله آنتی کولینرژیک ها، برخی از داروهای کاهش دهنده فشار خون، داروهای ضد روان پریشی، عوامل هورمونی و شل کننده های عضلانی.
مشکلات اعصاب
دفع ادرار زمانی اتفاق می افتد که مغز به ماهیچه مثانه دستور می دهد که منقبض شود و سپس مغز به ماهیچه های اسفنکتر اطراف مجرای ادرار دستور می دهد که شل شوند. این امر، اجازه می دهد تا جریان ادرار از مجرای ادرار عبور کرده و از بدن خارج شود. هر چیزی که در مسیر مغز، مانع رسیدن این پیام به اعصابی که به سمت مثانه و مجرای ادرار می رود شود می تواند باعث این مشکل گردد. علل مشکلات عصبی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سکته
- دیابت
- مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)
- ضربه به ستون فقرات یا لگن
- فشار بر نخاع ناشی از تومورها و فتق دیسک
- زایمان طبیعی یا واژینال
اگر در گذشته تحت شرایطی، پزشک برای درمان از کاتتر (سوند ادراری) و یا یورتروسکوپ یا سیستوسکوپ استفاده کرده است، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به احتباس ادرار باشید.
احتباس ادراری ناشی از بیماری عصبی در مردان و زنان به یک میزان رخ می دهد.
عفونت و تورم
در مردان، عفونت پروستات می تواند باعث تورم شود. این امر موجب فشار به مجرای ادرار و مسدود شدن جریان ادرار می شود. عفونت دستگاه ادراری (UTI) می تواند باعث تورم مجرای ادرار یا ضعف مثانه شود که هر دو می توانند باعث احتباس ادرار شوند. بیماری هایی که از طریق رابطه جنسی منتقل می شوند (موسوم به STI) نیز می توانند باعث تورم و احتباس خون شوند.
عمل جراحی
داروهایی که قبل و در حین جراحی برای خواب‌آلودگی تجویز می‌شود ممکن است بلافاصله پس از جراحی باعث احتباس ادرار شود. اقداماتی مانند تعویض مفصل ران، جراحی ستون فقرات، جراحی رکتوم، جراحی مشکلات لگنی زنان، و جراحی برای برداشتن هموروئید می تواند باعث تخلیه نشدن کامل ادرار پس از آن شود.
علائم تخلیه نشدن کامل ادرار چیست؟
علائم می تواند متفاوت باشد.
- افراد مبتلا به فرم مزمن، برای شروع جریان ادرار مشکل دارند.
- به محض شروع، جریان ضعیفی دارند.
- فرد ممکن است نیاز به تخلیه ادرار را احساس کنند اما قادر به تخلیه نباشند.
- گاهی فرد احساس می کند پس از یک بار تخلیه ادرار، مجددا نیاز به تخلیه دارد.
در فرم حاد، فرد به هیچ وجه قادر به تخلیه ادرار نیست، یا فقط می تواند مقادیر بسیار کمی را تخلیه کند. این اتفاق حتی با وجود داشتن مثانه پر رخ می دهد. اگر این علائم را تجربه کردید فورا به پزشک مراجعه کنید.
احتباس مزمن ادرار چگونه تشخیص داده می شود؟
در طول فرآیند تشخیص، پزشک با معاینه فیزیکی، سابقه پزشکی و داروهای مصرفی فرد را نیز بررسی می کند. ممکن است آزمایشات خاصی مورد نیاز باشد. ممکن است در مردان معاینه پروستات نیز انجام گیرد.
علاوه بر این، مقدار ادراری که پس از ادرار در مثانه شما باقی می ماند را می توان با انجام آزمایش سونوگرافی از مثانه اندازه گیری کرد. این آزمایش، اسکن پس از تخلیه یا اسکن مثانه نامیده می شود.
احتباس ادرار چگونه درمان می شود؟
درمان عدم تخلیه کامل ادرار می تواند به حاد یا مزمن بودن و همچنین علت بیماری بستگی داشته باشد. در شکل حاد، یک کاتتر (سوند ادراری) در مجرای ادرار قرار داده می شود تا مثانه تخلیه شود.
درمان فرم مزمن، یا شکل حاد که به مزمن تبدیل می شود، به علت آن بستگی دارد.
روش های درمانی عبارتند از:
- داروها برای پروستات بزرگ شده: برای مردان مبتلا به بزرگی پروستات، ممکن است از داروهای خاصی استفاده شود. همچنین، ممکن است جراحی نیز توصیه شود.
- درمان پروستات بزرگ شده: در تخلیه نشدن کامل ادرار به دلیل بزرگی پروستات، درمان هایی که به بی حسی موضعی احتیاج دارند برای رفع آن وجود دارد. مانند درمان با بخار آب و لیفت مجرای ادرار پروستات.
همچنین چندین عمل جراحی تحت بیهوشی عمومی وجود دارد که در دسترس هستند. این موارد شامل تراشیدن قسمت داخلی پروستات (برداشتن پروستات از طریق مجرای ادرار یا TURP) و باز کردن پروستات با لیزر (تبخیر پروستات فتوسکتیو گرین لایت یا PVP) است.
علاوه بر این، می‌توان از لیزر برای برش دادن کل بخش بزرگ شده پروستات از طریق مجرای ادرار استفاده کرد (انوکلئوس با لیزر هولمیوم پروستات یا HoLEP)، یا این قسمت از پروستات را می‌توان از طریق شکم برداشت (پروستاتکتومی ساده). همه این روش ها می توانند در باز کردن انسداد موثر باشند.
درمان تنگی مجرای ادرار: برای تنگی مجرای ادرار، باز کردن بافت اسکار در مجرای ادرار با سوند ادراری و بالون ممکن است گزینه مناسبی باشد. گاهی اوقات بافت اسکار باید بریده شود و مجرای ادرار با جراحی به نام اورتروپلاستی ثابت شود.
درمان مشکلات عصبی: اگر تخلیه نشدن کامل ادرار به دلیل یک مشکل مرتبط با اعصاب باشد، ممکن است لازم باشد از کاتتر (سوند ادراری) در خانه استفاده کنید.
درمان برای زنان مبتلا به عدم تخلیه کامل ادرار: برای زنانی که علت تخلیه نشدن کامل ادرار سیستوسل یا رکتوسل است، در موارد خفیف یا متوسط ممکن است با ورزش‌هایی که عضلات کف لگن را تقویت می‌کنند، درمان شوند. همچنین ممکن است با قرار دادن حلقه ای به نام پساری واژینال برای حمایت از مثانه درمان شوند.
اگر یائسگی را پشت سر گذاشته اید، ممکن است پزشک درمان با استروژن را پیشنهاد دهد. ممکن است برای موارد شدیدتر برای برداشتن افتادگی مثانه یا راست روده به جراحی نیاز باشد.
منبع: clevelandclinic
