چگونه بدترین بیماری های پاندمی تاریخ به پایان رسیدند و اصطلاح قرنطینه از کجا آمده؟
با رشد و شکوفایی تمدن های انسانی، بیماری های عفونی نیز به وجود آمدند. تعداد زیادی از مردم که در مجاورت یکدیگر و حیوانات زندگی می کنند، اغلب با بهداشت و تغذیه ضعیف، زمینه ی باروری و رشد را برای بیماری ها فراهم می کنند. تجارت های خارج از کشور، عفونت های جدید را به مناطق دورتر، گسترش می دهند و اولین بیماری های پاندمی (همه گیری جهانی) را ایجاد می کنند.
در اینجا چگونگی پایان یافتن ۵ مورد از بدترین بیماری های پاندمی تاریخ را با هم بررسی می کنیم.
طاعون جاستینیان- کسی برای مردن باقی نماند
سه مورد از مرگبارترین بیماری های ثبت شده در تاریخ توسط باکتری یرسینیا پستیس (Yersinia pestis) ایجاد شده که یک عفونت کشنده است و ما آن را با نام طاعون می شناسیم.
طاعون جاستینیان در سال ۵۴۱ بعد از میلاد مسیح، به قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری بیزانس رسید. این بیماری از طریق دریای مدیترانه از مصر، سرزمینی که اخیرا فتح شده بود، همراه غلات برای ادای احترام به امپراطور جاستینیان به این کشور رسید. کک های آلوده به طاعون روی موش های سیاهی که دانه های غلات را می خوردند، قرار داشتند.
طاعون در قسطنطنیه تلفات بسیاری بر جای گذاشت و مانند آتش در سرتاسر اروپا، آسیا، آفریقای شمالی و عربستان گسترش یافت و حدود ۳۰ تا ۵۰ میلیون نفر و یا شاید نیمی از جمعیت جهان را کشت.
توماس موکایتیس، استاد تاریخ در دانشگاه DePaul، می گوید: “مردم درکی از چگونگی مبارزه با طاعون نداشتند. در مورد چگونگی پایان یافتن طاعون، گمان بر این است که اکثریت افراد مبتلا به یک بیماری پاندمی به نوعی زنده مانده و در برابر آن بیماری مصونیت می یابند.”
مرگ سیاه و اختراع قرنطینه
طاعون هرگز بطور کامل از بین نرفت، و هنگامی که ۸۰۰ سال بعد بازگشت، بدون ملاحظه جان افراد را گرفت. مرگ سیاه که در سال ۱۳۴۷ میلادی به اروپا رسید، در طی چهار سال به طرز عجیبی مرگ ۲۰۰ هزار انسان را در پی داشت.
توماس موکایتیس می گوید، مردم هنوز درک علمی از موضوع مسری بودن یک بیماری نداشتند، اما آن ها می دانستند که گسترش این بیماری با نزدیک بودن افراد به یکدیگر ارتباط دارد. به همین دلیل در بندر راگوسا که تحت کنترل ونیز بود، تصمیم گرفته شد، ملوانان تازه وارد تا زمانی که ثابت شود بیمار نیستند، در انزوا نگه داشته شوند.
در ابتدا، ملوانان به مدت ۳۰ روز در کشتی های خود نگه داشته می شدند که در قانون ونیز به عنوان “ترنتینو” شناخته می شد. با گذشت زمان، ونیزی ها انزوای اجباری را به ۴۰ روز یا “قرنطینه” افزایش دادند که منشاء کلمه قرنطینه و شروع اعمال آن در جهان غرب بود.
طاعون بزرگ لندن- ایزوله کردن بیماران
لندن هرگز بعد از پاندمی مرگ سیاه استراحت نکرد. طاعون تقریبا هر ۲۰ سال یکبار از سال ۱۳۴۸ تا ۱۶۶۵ (۴۰ بار شیوع بیماری در طی ۳۰۰ سال) دوباره ظاهر می شد. با هر اپیدمی طاعون جدید، ۲۰ درصد از مردان، زنان و کودکان ساکن پایتخت انگلیس کشته می شدند.
در اوایل دهه ۱۵۰۰، انگلیس اولین قوانین را برای جداسازی و منزوی کردن بیماران وضع کرد. خانه هایی که به طاعون دچار می شدند با یک طناب مخصوص بستن یونجه بر روی یک دیرک، نشانه گذاری می شدند. اگر یکی از اعضای خانواده بیمار مجبور بود از خانه خارج شود، باید آن دیرک بسته شده به طناب را با خود حمل می کرد.
اعتقاد بر این بود که گربه ها و سگ ها حامل این بیماری هستند، بنابراین صدها هزار حیوان قتل عام شدند.
طاعون بزرگ سال ۱۶۶۵، آخرین و یکی از بدترین شیوع برای قرن ها بود که در طی هفت ماه ۱۰۰ هزار نفر از مردم لندن را کشت. از این رو تمام فعالیت های تفریحی عمومی ممنوع شد و قربانیان برای جلوگیری از شیوع بیماری به زور و اجبار در خانه های خود می ماندند. روی در خانه های افراد آلوده، صلیب های سرخ بهمراه دعای بخشش: “خداوند به ما رحم کند” کشیده می شد.
نگه داشتن بیماران در خانه های خود به اجبار و دفن مردگان در گورهای دسته جمعی، شاید تنها راه برای پایان دادن به آخرین شیوع طاعون بزرگ بود.
آبله- بیماری اروپایی دنیای جدید را ویران می کند
آبله قرن ها در اروپا، آسیا و عربستان اندمی (بیماری بومی) بود. این بیماری یک تهدید دائمی بود که سه نفر از هر ده نفری که به آن آلوده می شدند را می کشت و بر روی پوست برخی افراد زخم برجای می گذاشت. با ورود بیماری آبله در قرن پانزدهم، میزان مرگ و میر به اندازه ای رسید که مرگ میرهای دنیای باستان نسبت به آن، ناچیز بود.
ایمنی طبیعی مردم بومی مکزیک و ایالات متحده امروزی، نسبت به آبله صفر بود و ویروس جان ده ها میلیون نفر از آن ها را گرفت.
توماس موکایتیس می گوید: “در تاریخ بشریت هیچ کشتاری در آمریکا به این میزان اتفاق نیافتاده است (از بین رفتن ۹۰ تا ۹۵ درصد از جمعیت بومی طی یک قرن). بر اثر این بیماری جمعیت مکزیک از ۱۱ میلیون نفر به یک میلیون نفر کاهش می یابد.”
قرن ها بعد، آبله به اولین بیماری اپیدمی ویروسی تبدیل شد که با واکسن پایان یافت. در اواخر قرن ۱۸، یک پزشک انگلیسی به نام “ادوارد جنر” کشف کرد که کارگران شیر دوشی که به نوع خفیف ویروس آلوده شده بودند (که با نام آبله گاوی شناخته می شد) نسبت به آبله مصون هستند. ادوارد جنر، پسر ۹ ساله باغبان خود را با آبله گاو تلقیح کرد و سپس وی را در معرض ویروس آبله قرار داد. پسر ۹ ساله هیچ گونه عارضه ای از آبله را نشان نداد.
جنر در سال ۱۸۰۱ نوشت: “نابودی آبله، وحشتناک ترین مصیبت انسان، باید نتیجه نهایی این عمل باشد.”
حق با او بود. نزدیک به دو قرن دیگر به طول انجامید، اما در سال ۱۹۸۰ سازمان بهداشت جهانی اعلام كرد كه آبله كاملا از روی کره زمین ریشه کن شده است.
وبا- یک پیروزی برای تحقیقات بهداشت عمومی
اوایل تا اواسط قرن ۱۹، وبا در انگلستان پخش شد و ده ها هزار نفر را کشت. نظریه علمی غالب روز می گفت این بیماری از طریق هوای ناپاک که به عنوان “مایماس” معروف است گسترش یافته است. اما یک پزشک انگلیسی به نام جان اسنو معتقد بود این بیماری مرموز، که قربانیان خود را در اولین روزهای بروز علائم می کشد، در آب آشامیدنی لندن کمین کرده است.
اسنو مانند یک شرلوک هولمز سوابق بیمارستان و تاریخ گزارش ها را بررسی کرد تا مکان های دقیق شیوع این بیماری مرگبار را ردیابی کند. وی یک نمودار جغرافیایی در مورد مرگ ناشی از وبا در طی یک دوره ۱۰ روزه ایجاد کرد و مجموعه ای متراکم از ۵۰۰ گزارش عفونت کشنده در اطراف پمپ خیابان Broad، یک شهر محبوب برای آب آشامیدنی پیدا کرد.
اسنو نوشت: “به محض اینکه با وضعیت و وسعت ناگهانی وبا آشنا شدم، به آلودگی آب خیابان پر تردد Broad مشکوک شدم.”
با تلاش های جدی، اسنو مقامات محلی را متقاعد كرد تا با برداشتن دسته ی پمپِ چاه خیابان Broad آن را غیر قابل استفاده کنند. تلاش های اسنو، وبا را یک شبه درمان نکرد، اما سرانجام منجر به تلاش جهانی برای بهبود بهداشت شهری و محافظت آب آشامیدنی از آلودگی شد.
در حالی که وبا به طور گسترده در کشورهای توسعه یافته ریشه کن شده است، اما هنوز هم یک قاتل ماندگار در کشورهای جهان سوم فاقد تصفیه فاضلاب کافی و دسترسی به آب آشامیدنی تمیز است.
بخوانید:
چرا اروپایی های قرن هفدهم و هجدهم علاقه ای به حمام کردن نداشتند
۹ مورد از پیش بینی های آخرالزمانی که شکست خورد
منبع
