نیش پشه و راهنمای جامع درمان و پیشگیری از آن
تقریبا همه به نیش پشه حساس هستند. اما برای کسانی که دارای آلرژی شدید هستند، علائم می تواند جدی تر باشد. اغلب پشه ها در غروب یا سپیده دم، زمانی که بیشتر فعال هستند، نیش می زنند. پشه های نر بی ضرر هستند و تغذیه ی آن ها تنها از شهد گیاهان و آب است اما این پشه های ماده هستند که از خون تغذیه می کنند.
پشه ماده به کمک ترکیبی از عطر و طعم دی اکسید کربن و مواد شیمیایی در عرق بدن، جذب آن می شود. هنگامی که پشه غذای مناسب را پیدا می کند، در ناحیه ای از پوست می نشیند و پروبوسکیس را وارد جریان خون می کند. پروبوسکیس لوله ای طولانی و انعطاف پذیر در قسمت سر پشه است و پشه را قادر به سوراخ کردن پوست انسان می کند.
علائم شایع نیش پشه: ایجاد برآمدگی روی پوست و خارش- به خودی خود ایجاد نمی شود، بلکه واکنش سیستم ایمنی بدن به پروتئین های بزاق پشه است. این واکنش به عنوان سندرم اسکیتر شناخته شده است.
پشه ها چه زمانی نیش می زنند؟
معمولا پشه های ماده تنها پشه هایی هستند که از خون تغذیه می کنند، زیرا به پروتئین خون برای پرورش تخم های خود نیاز دارند. بدون آن، تخم ها رشد نخواهند کرد.
پشه ی ماده با استفاده از دیدن، بوییدن و احساس کردن، شما را ردیابی می کند
سر پشه عمدتا شامل دو چشم غول پیکر و مرکب است که قادر به تعیین و تشخیص حرکت و رنگ ها از فواصل طولانی است. از آنجا که پشه تا فاصله ی 37 متری را می بیند، می تواند دی اکسید کربن ساتع شده از بدن و اسید لاکتیک ناشی از عرق و گرمای بدن را شناسایی کند.
پس از فرو بردن نیش در مویرگ، بزاق خود را که حاوی نوعی آنزیم می باشد، تزریق می کند. آنزیم موجود در بزاق موجب بی حسی آن ناحیه از پوست می شود. تا زمانی که پشه کاملا سیر شود از خون تغذیه می کند.
نیش پشه چگونه است؟
آنزیم های بزاق پشه مشکل ساز هستند.
بدن شما این آنزیم ها را دوست ندارد، زیرا این آنزیم ها را مهاجمان خارجی تلقی کرده و به آن ها حمله می کند. بنابراین سیستم ایمنی، ماست سل ها (نوعی گلبول سفید) هیستامین را که یک ماده طبیعی است به محل مورد نظر آزاد می کنند و این امر موجب گشاد شدن رگ های خونی می گردد.
گاهی اوقات بدن، بیش از حد هیستامین آزاد می کند. نتیجه ی آن به وجود آمدن تورم ناشی از نیش خواهد بود. ناحیه اطراف گزیدگی به مرور افزایش می یابد، سپس قرمز شده و شروع به خارش می کند. هیستامین ها، باعث ایجاد علائم آلرژی می شوند و برای رفع علائم، مصرف آنتی هیستامین، توصیه می شود.
شدت و مدت ماندگاری این علائم در افراد مختلف متفاوت است. در برخی از افراد با حساسیت شدید به نیش، اندازه ی گزیدگی می تواند به اندازه ی یک گریپ فروت باشد و چند روز طول بکشد. این درحالی است که در افراد عادی، گزیدگی به اندازه ی یک عدس بوده و در عرض چند ساعت یا یک روز، ناپدید می شود.
چگونه از خارش نیش پشه جلوگیری کنیم؟
پیشنهادات زیادی برای تسکین ناراحتی واکنش آلرژیک به نیش پشه وجود دارد که در میان آن ها ممکن است برخی کارآمد باشد:
- نخاراندن جای نیش. خاراندن، تنها موجب افزایش تحریک پوستی و در مواقعی عفونت می شود. با صابون و آب خنک جای گزیدگی را بشویید.
- از پماد کالامین یا پمادهای دارای ترکیبات اکسید روی و اکسید آهن و یا پماد کالادرین که حاوی ضد درد می باشد، استفاده کنید.
- می توانید از کرم هیدروکورتیزون OTC استفاده کنید. این کرم حاوی کورتیکواستروئیدها است که اثر هیستامین ها را خنثی و به کاهش تورم و خارش کمک می کند. ضد التهابی مانند ایبوپروفن نیز کمک کننده خواهد بود.
- از کمپرس آب سرد یا یخ استفاده کنید. هیستامین ها، رگ های خونی را گشاد می کنند و باعث جریان بیش از حد خون در ناحیه ی درگیر می شوند. سرما باعث انقباض عروق می شود، بنابراین مقدار خون در اطراف نیش، کم تر خواهد شد.
- آنتی هیستامین مصرف کنید. این کار بلافاصله موثر نخواهد بود، اما داروهای OTC مانند بنادریل باعث جلوگیری از اتصال هیستامین ها به گیرنده ها در رگ های خونی می شود. عروق در ناحیه گزش به حالت عادی بازگشته و تورم و خارش از بین می روند. به یاد داشته باشید قبل از بیرون رفتن از منزل، می توانید از آنتی هیستامین استفاده کنید تا از واکنش های آلرژیک جلوگیری کنید.
- کمی خمیر جوش شیرین (آب و جوش شیرین) روی جای نیش قرار دهید. این کار ظاهرا به کم شدن خارش ها کمک می کند.
- یک قاشق را گرم کرده و سپس روی محل گزیدگی قرار دهید. گرما باعث ازبین رفتن پروتئین هایی که موجب واکنش شده اند، می شود و خارش را از بین می برد.
- درمان های خانگی پیشنهاد می شود. مانند مالیدن پوست موز، قرار دادن خمیر دندان و یا پوشاندن نیش با گِل.
این ها بعضی از اقداماتی هستند که می توانید بلافاصله پس از گزیدگی انجام دهید. اما به یاد داشته باشید اگر در روزهای بعد، شروع به احساس درد کردید، به خصوص اگر احساس می کنید ممکن است علائم آنفولانزا مانند سفتی گردن، سردرد، تهوع و تب داشته باشید، باید به پزشک مراجعه کنید.
واکنش های آلرژیک و علائم اورژانسی
نیش های بزرگ و قابل توجه، به خصوص اگر از حالت نرمال بزرگ تر باشند، می تواند یکی از نشانه های واکنش آلرژیک به نیش پشه باشد. این علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مناطق خارش دار بزرگ
- ضایعات پوستی
- کبودی در نزدیکی گزیدگی
- لنفانگیتیس (التهاب سیستم لنفاوی)
- زخم روی نیش و یا در اطراف نیش
- آنافیلاکسی، یک بیماری نادر و تهدید کننده زندگی است که باعث تورم در گلو و خس خس ریه می شود؛ به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارد.
جلوگیری از نیش پشه
همانند سایر آلرژی ها، جلوگیری بهترین روش است. بدیهی است که باید از مکان هایی که پشه ها تجمع می کنند، اجتناب کنید. این مکان ها، مناطق نزدیک به آب هستند.
پشه ها برای زاد و ولد به آب راکد نیاز دارند. در صورت ممکن، هنگام طلوع و غروب آفتاب، زمانی که پشه ها بیش ترین فعالیت را دارند، از قرار گرفتن در نزدیکی آب راکد، اجتناب کنید.
سپیده دم و غروب آفتاب زمانیست که پشه ها برای شکار خون بیرون می آیند. اما گاهی مجبور هستید ساعاتی را در کنار آب، بوته ها، رودخانه و غیره بگذرانید. کارهایی که می توانید انجام دهید:
- از ایجاد آب های راکد در اطراف خانه جلوگیری کنید:
- باز کردن مسیر ناودان
- تخلیه کردن آب استخر
- تمیز کردن ظرف آب پرندگان
- خالی کردن ظروف بلااستفاده مانند گلدان
- از یک دستگاه کنترل پشه که با ایجاد نور، گاز و گرما، هدفی را که پشه به دنبال آن می گردد (خون انسان یا سایر جانوران) شبیه سازی می کند، استفاده کنید. این تله ها پشه ها را جذب کرده و می کشد. می توانید از این دستگاه ها به همراه شمع های سیترونلا (باعث دفع می شود) استفاده کنید.
- هنگامی که بیرون می روید، سعی کنید تا جای ممکن پوست خود را بپوشانید و لباس های رنگ روشن که توجه پشه ها را جلب می کند، نپوشید. می توانید از دافع حشرات حاوی DEET در مناطقی از بدن که پوشیده نیست، استفاده کنید.
از روش های زیر برای دفع پشه استفاده نکنید. زیرا هیچگونه شواهد علمی برای اثبات کارآمد بودن آن ها وجود ندارد:
- تیامین (ویتامین B1)
- سیر
- مکمل های ویتامین B
- عصاره ی وانیل
- عطر های خوشبو
درمان نیش پشه
حتی بهترین روش های پیشگیری نیز ممکن است نتواند از شما محافظت کند. در موارد نرمال، لوسیون های هیدروکورتیزون یا کالامین، می توانند خارش را کم تر کنند. کیسه ی آب سرد و یا قرار دادن یخ نیز می تواند علائم را بهبود ببخشد. برای واکنش های آلرژیک جدی تر، درمان های زیر می توانند مورد استفاده قرار بگیرند:
- آنتی هیستامین های خوراکی مانند دیفین هیدرامین یا لوراتادین
- کرم ها و لوسیون های ضد خارش یا بنزوکائین
- حمام آب سرد بدون استفاده از صابون
- تزریق آمپول های اپی نفرین (EpiPen) در مواقع بروز آنافیلاکسی
درمان های خانگی
از برخی درمان های خانگی برای رهایی از علائم گزیدگی استفاده کنید:
- محل گزیدگی را چند بار در روز بشویید و به پماد آنتی بیوتیک مانند باسیتراسین یا پلی میکسین آغشته کنید.
- برای تمیز کردن محل تورم، یک پارچه سرد و مرطوب را به مدت چند دقیقه در ناحیه گزش قرار دهید.
- روزی چندبار مخلوط آب و جوش شیرین را روی گزیدگی قرار دهید تا ورم و خارش از بین رود.
- برای کاهش خارش، با ناخن یا سر خودکار، محل گزیدگی را ۱۰ ثانیه فشار دهید.
احتیاج به پوشاندن محل گزیدگی نیست، اما برای جلوگیری از خاراندن می توانید روی آن بانداژ قرار دهید. همچنین اگر جای گزیدگی دچار خراش یا پوسته پوسته شود، قرار دادن بانداژ می تواند از ایجاد عفونت جلوگیری کند.
کلام آخر این که، هیچ راه قطعی وجود ندارد که تضمین کند با انجام آن ها، در معرض گزیدگی قرار نمی گیرید. اما این روش ها می توانند علائم و ناراحتی ها را کنترل کنید.
باز نشر مطالب سایت بدون ذکر نام و لینک مطلب سایت پیتونیک ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.
مراجع
