دیابت ملیتوس چیست و چگونه می توانید آن را مدیریت کنید
دیابت ملیتوس یا دیابت قندی که ما آن را به نام دیابت می شناسیم به گروهی از بیماری ها اشاره دارد که بر نحوه استفاده بدن از قند خون (گلوکز) تاثیر می گذارد. گلوکز برای سلامتی، بسیار حیاتی است زیرا منبع اصلی انرژی برای سلول هایی است که عضلات و بافت های بدن را تشکیل می دهند. همچنین گلوکز منبع اصلی سوخت مغز می باشد.
علت اصلی بروز دیابت ملیتوس بر حسب نوع آن، متفاوت است. اما مهم نیست که چه نوع دیابت دارید، این بیماری می تواند منجر به قند اضافی در خون شما شود. مقدار زیاد قند در خون می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود.
شرایط دیابت ملیتوس مزمن، شامل دیابت ملیتوس نوع ۱ و دیابت ملیتوس نوع ۲ است. به طور بالقوه شرایط دیابت برگشت پذیر شامل پیش دیابت یعنی هنگامی که میزان قند خون شما بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه کافی زیاد نیست که به عنوان دیابت طبقه بندی شود، و دیابت بارداری، که در دوران بارداری رخ می دهد اما ممکن است بعد از تولد کودک برطرف شود.
علائم دیابت ملیتوس
علائم دیابت ملیتوس بستگی به میزان قند خون شما دارد. برخی از افراد، به ویژه مبتلایان به پیش دیابت یا دیابت نوع ۲، ممکن است در ابتدا علائم را تجربه نکنند. در دیابت نوع ۱، علائم به سرعت بروز می کنند و شدیدتر می شوند.
برخی از علائم و نشانه های دیابت ملیتوس نوع ۱ و نوع ۲ عبارتند از:
- زیاد شدن احساس عطش
- تکرر ادرار
- گرسنگی شدید
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- وجود كتون ها در ادرار (كتون ها محصول جانبی تجزیه عضلات و چربی ها هستند كه در صورت عدم دسترس انسولین كافی اتفاق می افتد)
- خستگی
- تحریک پذیری
- تاری دید
- بهبودی آرام زخم و جراحت ها
- عفونت های مکرر مانند عفونت های لثه یا عفونت های پوستی و عفونت های واژن
دیابت نوع ۱ می تواند در هر سنی ایجاد شود، اگرچه اغلب در دوران کودکی یا بزرگسالی ظاهر می شود. دیابت نوع ۲، نوع شایع دیابت می باشد که در هر سنی ممکن است ایجاد شود، هرچند در افراد مسن تر از ۴۰ سال شیوع بیشتری دارد.
نوشته مرتبط: چرا افراد کوتاه قد در معرض خطر دیابت هستند اما افراد قد بلندتر بیشتر به سرطان مبتلا می شوند
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- اگر گمان می کنید شما یا فرزندتان ممکن است مبتلا به دیابت ملیتوس باشید: اگر متوجه علائم احتمالی دیابت شدید، با پزشک خود تماس بگیرید. هرچه زودتر این بیماری تشخیص داده شود، درمان می تواند زودتر شروع شود.
- اگر قبلا دیابت در شما تشخیص داده شده است: پس از تشخیص بیماری، تا زمانی که قند خون شما تثبیت نشود، به پیگیری های پزشکی نیاز دارید.
مدیریت دیابت: چگونه سبک زندگی و عادات روزمره بر قند خون تاثیر می گذارند؟
مدیریت دیابت به آگاهی نیاز دارد. باید بدانید چه چیزی باعث بالا رفتن و افت سطح قند خون شما می شود و چگونه این عوامل را در طول روز کنترل کنید.
نگه داشتن سطح قند خون در محدوده توصیه شده توسط پزشک می تواند چالش برانگیز باشد. به این دلیل که بسیاری از موارد باعث می شوند سطح قند خون، ناگاهانی و غیر منتظره تغییر کند. در زیر برخی از عواملی هستند که می توانند بر میزان قند خون شما تاثیر بگذارند.
غذا
غذا خوردن سالم، سنگ بنای زندگی سالم است (با دیابت یا بدون دیابت). اما اگر به دیابت مبتلا هستید، باید بدانید که غذاها چه تاثیری بر میزان قند خون شما دارند. این امر نه تنها مربوط به نوع غذا، بلکه مقدار غذا و ترکیب غذاهایی است که می خورید.
چه کاری باید انجام شود:
- در مورد شمارش کربوهیدرات و اندازه آن بدانید: نکته اصلی بسیاری از برنامه های مدیریت دیابت، یادگیری نحوه شمارش کربوهیدرات ها است. کربوهیدرات ها غذاهایی هستند که اغلب بیشترین تاثیر را در میزان قند خون شما دارند و برای افرادی که انسولین را همراه وعده های غذایی مصرف می کنند، شناخت مقدار کربوهیدرات موجود در مواد غذایی بسیار مهم است، بنابراین مقدار مناسب انسولین را دریافت می کنید.
- باید مقدار غذای مصرفی خود را زیر نظر بگیرید: برنامه غذایی خود را با نوشتن بخش هایی از غذاهایی که اغلب می خورید ساده کنید. برای اطمینان از اندازه مناسب و تعداد کربوهیدرات های دقیق از پیمانه های اندازه گیری استفاده کنید.
- هر وعده غذایی را به خوبی متعادل کنید: تا حد امکان، برای هر وعده غذایی برنامه ریزی کنید تا ترکیب خوبی از نشاسته، میوه و سبزیجات، پروتئین ها و چربی ها داشته باشید. توجه ویژه به انواع کربوهیدرات هایی که انتخاب می کنید بسیار مهم است. برخی کربوهیدرات ها مانند میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار بهتر از سایرین هستند. این غذاها از نظر کربوهیدرات کم و حاوی فیبر هستند که به حفظ ثبات قند خون کمک می کند. در مورد بهترین گزینه های غذایی و تعادل مناسب انواع مواد غذایی با پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه خود صحبت کنید.
- وعده های غذایی و داروهای خود را هماهنگ کنید: مصرف مقدار بسیار کم غذا به تناسب داروهای دیابت شما (به ویژه انسولین) ممکن است منجر به کاهش خطرناک قند خون (هیپوگلیسمی) شود. غذای زیاد ممکن است باعث شود سطح قند خون شما بیش از حد بالا رود (هایپرگلیسمی). در مورد چگونگی هماهنگی بهتر برنامه های غذایی و دارویی با تیم بهداشت و درمان دیابت خود صحبت کنید.
- از نوشیدنی های شیرین شده با شکر خودداری کنید: نوشیدنی های شیرین قندی، از جمله آن هایی که با شربت ذرت فروکتوز یا ساکارز شیرین می شوند، کالری بالایی و ارزش غذایی پایینی دارند و از آنجا که باعث افزایش سریع قند خون می شوند، بهتر است در صورت ابتلا به دیابت از این نوع نوشیدنی ها خودداری کنید.
یک استثنا در مورد مصرف این مواد زمانی است که فرد سطح قند خون پایین را تجربه می کند. نوشیدنی های شیرین قندی مانند نوشابه، آب میوه و نوشیدنی های ورزشی را می توان به عنوان یک راه موثر برای بالا بردن سریع قند خون که بسیار کم است، استفاده کرد.
چه کاری باید انجام شود:
- در مورد برنامه ورزشی با پزشک خود صحبت کنید: از پزشک خود بپرسید که چه نوع ورزش برای شما مناسب است. به طور کلی، بیشتر بزرگسالان باید در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنند. اگر به مدت طولانی فعالیت کمی داشته اید، ممکن است پزشک شما قبل از توصیه ورزش، سلامت کلی شما را بررسی کند. پزشک می تواند تعادل مناسب ورزش های هوازی و تقویت عضله را توصیه کند.
- یک برنامه تمرینی داشته باشید: در مورد بهترین زمان در طول روز برای ورزش با پزشک خود صحبت کنید تا روال تمرین شما با برنامه های غذایی و داروهای شما هماهنگ شود.
- قبل از شروع ورزش سطح مناسب قند خون را بدانید: با پزشک خود صحبت کنید که چه میزان قند خون برای شما مناسب است.
- سطح قند خون خود را بررسی کنید: میزان قند خون خود را قبل، حین و بعد از ورزش بررسی کنید، به خصوص اگر انسولین یا داروهایی مصرف می کنید که قند خون را کاهش می دهد. ورزش می تواند سطح قند خون شما را حتی با گذشت یک روز بعد از ورزش کاهش دهد، به خصوص اگر این فعالیت برای شما جدید باشد، یا اگر شدت بالایی داشته باشد. از علائم هشدار دهنده قند خون پایین مانند احساس لرز، ضعف، خستگی، گرسنگی، سبکی سر، تحریک پذیری، اضطراب یا گیجی آگاه باشید.
اگر از انسولین استفاده می کنید و قند خون شما زیر ۱۰۰ میلی گرم در هر دسی لیتر (میلی گرم در لیتر) یا ۵.۶ میلی لیتر در لیتر (میلی مول در لیتر) است، قبل از شروع ورزش یک میان وعده کوچک داشته باشید تا از پایین آمدن قند خون جلوگیری کنید.
- هیدراته بمانید: هنگام ورزش مقدار زیادی آب یا مایعات دیگر بنوشید زیرا کم آبی بدن می تواند بر قند خون تاثیر بگذارد.
- آماده باشید: در صورت افت سطح قند خون، همیشه هنگام ورزش یک میان وعده کوچک یا قرص گلوکز به همراه داشته باشید.
- برنامه درمان دیابت را در صورت لزوم تنظیم کنید: اگر انسولین مصرف می کنید، ممکن است نیاز به کاهش دوز انسولین قبل از ورزش داشته باشید، یا بعد از ورزش مدتی صبر کنید و سپس انسولین تزریق کنید. پزشک شما می تواند در مورد تغییرات مناسب در داروها به شما مشاوره دهد. در صورت افزایش دفعات ورزش ممکن است نیاز به تنظیم درمان نیز داشته باشید.
نوشته مرتبط: دلایل افزایش حمله قلبی در جوانان و راهکارهای پیشگیری از آن
دارو
انسولین و سایر داروهای دیابت به منظور کاهش سطح قند خون در شرایطی که رژیم و ورزش به تنهایی برای مدیریت دیابت کافی نیستند، طراحی شده اند. اما اثر این داروها به زمان و اندازه دوز بستگی دارد. داروهایی که شما برای شرایطی غیر از دیابت مصرف می کنید نیز می تواند بر میزان قند خون شما تاثیر بگذارد.
چه کاری باید انجام شود:
- از انسولین به درستی نگهداری کنید: انسولین که به طور نامناسب نگهداری شده یا تاریخ انقضا آن گذشته است ممکن است مؤثر نباشد. انسولین مخصوصا به دمای بالا حساس است.
- مشکلات را به پزشک خود گزارش دهید: اگر داروهای دیابت باعث می شوند سطح قند خون خیلی پایین بیاید یا به طور مداوم خیلی زیاد باشد، ممکن است لازم باشد دوز یا زمان بندی دارو ها مجددا تنظیم شود.
- از مصرف داروهای جدید احتیاط کنید: اگر در حال استفاده از داروهای بدون نسخه هستید یا پزشک معالج داروی جدید را برای معالجه بیماری دیگر مانند فشار خون بالا یا کلسترول بالا تجویز کرده است، از پزشک یا داروساز خود بپرسید که آیا این دارو ممکن است بر قند خون شما تاثیر بگذارد یا خیر. ممکن است برای خنثی کردن طعم بد داروهای به شکل شربت از شیرین کننده استفاده شده باشد. بعضی اوقات ممکن است یک داروی جایگزین توصیه شود. همیشه قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه جدید، با پزشک خود مشورت کنید، بنابراین می دانید که این داروها چگونه می تواند سطح قند خون شما را تحت تاثیر قرار دهد.
بیماری
هنگامی که بیمار هستید، بدن شما هورمون های مرتبط با استرس تولید می کند که به بدن در مبارزه با بیماری کمک می کند، اما می تواند سطح قند خون شما را نیز بالا ببرد. تغییر در اشتها و فعالیت طبیعی همچنین ممکن است مدیریت دیابت را پیچیده کند.
چه کاری باید انجام شود:
- از پیش برنامه ریزی کنید: با تیم مراقبت های بهداشتی خود همکاری کنید تا بتوانید یک برنامه بیمارستانی ایجاد کنید. دستورالعمل هایی را در مورد استفاده از داروهای مصرفی، تعداد دفعاتی نیاز به اندازه گیری قند خون و کتون ادرار، نحوه تنظیم دوزهای دارویی و همچنین زمان تماس با پزشک را درج کنید.
- به مصرف داروهای دیابت خود ادامه دهید: اما اگر به دلیل تهوع یا استفراغ قادر به خوردن دارو نیستید، با پزشک خود تماس بگیرید. در این شرایط، ممکن است لازم باشد دوز انسولین خود را تنظیم کنید یا به طور موقت به دلیل خطر ابتلا به هیپوگلیسمی، مصرف داروهای خود را متوقف کنید.
- به برنامه غذایی دیابت خود پایبند باشید: در صورت امکان، غذا خوردن طبق معمول به شما در کنترل میزان قند خون کمک می کند. غذاهایی را که به راحتی در معده هضم می شوند مانند ژله، کراکر، سوپ و سیب مصرف کنید. مقدار زیادی آب یا مایعات دیگری که کالری اضافه ندارند استفاده کنید. مثلا چای بنوشید تا مطمئن شوید که آب کافی به بدن می رسد. اگر انسولین مصرف می کنید، ممکن است نیاز به نوشیدن نوشیدنی های شیرین قندی مانند آب میوه یا نوشیدنی ورزشی داشته باشید تا سطح قند خون شما پایین نیاید.
الکل
کبد به طور معمول قند ذخیره شده را برای مقابله با کاهش قند خون آزاد می کند. اما اگر کبد شما مشغول متابولیزه کردن الکل باشد، ممکن است نتواند به تنظیم قند خون شما کمک کند. اندکی پس از مصرف الکل و به مدت ۲۴ ساعت بعد، باعث کاهش قند خون می شود.
قاعدگی و یائسگی
تغییر در سطح هورمون در یک هفته قبل و در طول دوره قاعدگی می تواند منجر به نوسانات قابل توجهی در قند خون شود. چند سال قبل یا در دوران یائسگی، تغییرات هورمون ممکن است منجر به تغییرات غیرقابل پیش بینی در سطح قند خون شود که مدیریت دیابت را پیچیده می کند.
چه کاری باید انجام شود:
- به دنبال الگو باشید: قرائت ماه به ماه سطح قند خون خود را با دقت بررسی کنید. ممکن است بتوانید نوسانات مربوط به چرخه قاعدگی خود را پیش بینی کنید.
- برنامه درمان دیابت را در صورت لزوم مجددا تنظیم کنید: پزشک شما ممکن است تغییراتی در برنامه غذایی شما، سطح فعالیت یا داروهای دیابت برای ایجاد تغییر در قند خون توصیه کند.
- قند خون را مرتبا بررسی کنید: اگر به احتمال زیاد به یائسگی نزدیک شده اید یا یائسگی را تجربه می کنید، با پزشک خود در مورد اینکه آیا نیاز به نظارت بیشتر قند خون دارید یا خیر، صحبت کنید. علائم یائسگی ممکن است با علائم قند خون پایین اشتباه گرفته شود، بنابراین هر زمان ممکن باشد، قند خون خود را قبل از هرگونه درمان نسبت قند خون پایین مشکوک بررسی کنید تا سطح قند خون پایین را تایید کنید.
بیشتر اشکال قرص های ضد بارداری توسط زنان مبتلا به دیابت بدون مشکل قابل استفاده است. با این حال، داروهای ضد بارداری خوراکی ممکن است سطح قند خون را در برخی از خانم ها بالا ببرد.
فشار و استرس
اگر استرس داشته باشید ، هورمون هایی که بدن شما در پاسخ به استرس طولانی مدت تولید می کند ممکن است باعث افزایش سطح قند خون شما شود. علاوه بر این، اگر تحت فشارهای زیادی قرار بگیرید، پیگیری دقیق روتین معمول مدیریت دیابت سخت تر خواهد بود.
چه کاری باید انجام شود:
- به دنبال الگو باشید: هر بار که سطح قند خون خود را یادداشت می کنید، میزان استرس خود را در مقیاس ۱ تا ۱۰ ثبت کنید.
- کنترل را به دست بگیرید: از آنجاییکه که می دانید استرس چگونه بر سطح قند خون شما تاثیر می گذارد، با آن مبارزه کنید. تکنیک های آرام کردن خود را یاد بگیرید، کارهای خود را اولویت بندی کنید و محدودیت ها را تعیین کنید. هر زمان که ممکن است از عوامل استرس زا خودداری کنید. ورزش اغلب می تواند به کاهش استرس و کاهش سطح قند خون کمک کند.
- کمک بگیرید: راهکارهای جدیدی را برای مقابله با استرس بیاموزید. ممکن است متوجه شوید که کار با یک روانشناس یا مددکار بالینی اجتماعی می تواند در شناسایی عوامل استرس زا، حل مشکلات استرس زا یا یادگیری مهارت های جدید مقابله با استرس، به شما کمک کند.
هرچه بیشتر درباره عواملی که بر قند خون شما تاثیر می گذارد آگاه باشید، بیشتر می توانید نوسانات را پیش بینی کنید و طبق آن برنامه ریزی کنید. اگر در نگه داشتن سطح قند خون در محدوده مورد نظر خود مشکل دارید، از تیم مراقبت های بهداشت دیابت خود کمک بخواهید.
منبع
